10 فروردین 1403
Tehran
9 ° C
ما را در شبک های اجتماعی دنبال کنید
آخرین مطالب
بازگشت
a

مجلهٔ الکترونیک واو

اروپای قرن بیستم چه شکلی بوده است؟
این روایتِ وقایع‌نگارِ دربار نیست

«یکی از مایوس کننده‌­ترین مسائل در قرن بیستم این بود که معلوم شد تحصیل اجباری و پیشرفت تکنولوژیکی و پیشرفت دانش و فرهنگ به هیچ­‌روی منجر به بهتر شدن آدم­‌ها یا محتاط­‌تر و مهربان‌­تر شدنشان، آن­گونه که در قرن نوزدهم سخت بدان باور داشتند، نمی‌­شود…»؛ این جمله از کتاب «شهر فرنگ اروپا» خلاصه تمام آن‌­چیزی است که در قرن بیستم گذشت.

«شهر فرنگ اروپا» نوشته پاتریک اوئورژدنیک کتابی تاریخی، به آن معنا که ما از کتاب­‌های تاریخی انتظار داریم، نیست.

هیچ کجای این کتاب 120 صفحه‌­ای منبع یا پاورقی وجود ندارد و به همین دلیل است که نمی‌­شود به گفته­‌های نویسنده به عنوان سند رجوع کرد، با وجود آنکه روی جلدش نوشته شده: «چکیده‌­ای از پیدا و پنهان تاریخ قرن بیستم».

کتاب روایت خطی هم ندارد، از هر دری سخنی می­‌گوید. پرونده­‌های جنگ­‌های جهانی و تمام مسائل بعد از آنها تا آخر کتاب باز هستند، هرجا که لازم باشد نویسنده به هرکدام از حوادث قرن بیستم گریزی می­‌زند، برای آنکه درباره مفاهیمی که می­‌خواهد صحبت کند. حتی اگر شما علاقه‌مند به مطالعه کتابی با این سبک روایت نیستید، یک‌بار به این کتاب فرصت دهید و با نویسنده همراه شوید. خیلی هم بد نیست اگر گاهی الفبا به ترتیب نباشد.

هیچ‌­وقت در تاریخ درباره این صحبت نمی­‌کند که حال و روز سلطان سلیمان قانونی پس از آنکه دستور داد پسر با ذکاوتش مصطفی پاشا را پیش رویش بکشند، چگونه بود. هیچ صفحه‌­ای در تاریخ متعلق به احساسات سربازی نیست که مجبور است به روی سرباز دشمن اسلحه بگیرد و او را بکشد چون دیگرانی تعیین کرده‌­اند که او دشمن است. زنان خیلی متاخر در تاریخ اهمیت پیدا کردند و مورخان به آنها پرداختند.

اوئورژدنیک اما وقایع‌نگار دربار نیست که فقط از پیروزی­‌های مخدومش با اغراق بنویسد، پس در بین صفحات این کتاب احساس سرباز آلمانی به سرباز فرانسوی هم جا دارد که باهم سرود کریسمس می‌خوانند، از چشم‌­های منتطر خانواده­‌ها برای اینکه عزیزانشان کریسمس در خانه باشند هم می­‌گوید. از زنانی صحبت می‌کند که در کارخانه‌های اسلحه‌سازی نابینا شدند و دخترانی که الگویشان عروسک­‌های باربی شد. فرماندهان متفق و متحد در این کتاب مهم نیستند، نگاه مردم به پایان دنیا است که اهمیت دارد. اوئورژدنیک تاریخ را با احساسات مردم سنجیده است نه با آمار و داده‌های ریاضی.

جنگ­‌های جهانی از مهمترین اتفاقات قرن بیستم و کل جهان هستند، از نظر تعداد کشته‌ها، قساوتی که در این جنگ­‌ها وجود داشت و پیشرفت­‌هایی که سلاح‌های جنگی داشتند با قبل از خودشان قابل مقایسه نیستند. اما تنها اتفاقات قرن بیستم هم نیستند. اختراع قرص­‌های ضدبارداری به تنهایی تاثیری که برجایگاه زنان در جامعه داشت، هزاران کتاب و نظریه‌پرداز نداشتند. قرن بیستم زمانی بود که کودکان برای آنکه کودک هستند و نوجوانان به خاطر سن و سالشان اهمیت یافتند و هرفردی در جامعه حقوق مخصوصی پیدا کرد و برای هر سن و سال و جنسیتی، محتوا و کالای مناسب تولید شد. با اینکه نویسنده مورخ نیست، اما نگاهش به تاریخ درست است.

ریشه­ اتفاقات را در گذشته جستجو می‌­کند و دلایل هر حادثه را شرح می‌­دهد، دلایلی جز آن‌­چیزی که تا الان در کتاب‌های تاریخ مدرسه خوانده‌­ایم. از نتایج جنگ­‌ها و صلح‌­ها و توافقات بین دولت­مردان که بر زندگی مردم اثر می‌گذارد هم صحبت می‌کند؛ مثل پیشرفت روانشانسی و روانکاوی بعد از جنگ جهانی دوم یا گسترش خیریه‌­ها و سازمان­‌هایی که حقوق بشر برایشان مهم بود. یا نوع نگاه مردم به دین در ابتدای سده و در پایان آن.

این روزها 82 سال از شروع جنگ جهانی دوم گذشته است. در شهریور ماه 1320 بود که متفقین ایران را اشغال کردند. سایه این جنگ عجیب هنوز بر سر تمام مردمان کره­ خاکی است و تا قرن‌ها بعد باید تاثیراتش بر زندگی بشر و بر خانه‌مان، زمین، پیگیری شود،  اگر در این روزها خواستید بیشتر درباره جنگ و نازی­‌ها و هولوکاست و هرچه در آن سال‌های نه چندان دور اتفاق افتاده است بدانید، خوب است به سراغ این کتاب بروید و بخوانید در قرنی که فقط 21 سال از آن گذشته‌ایم جهان به چه شکل بوده است.

 

عنوان: شهر فرنگ اروپا/ پدیدآور: پاتریک اوئورژدنیک، مترجم: خشایار دیهیمی/ انتشارات: ماهی/ تعداد صفحات: 124/ نوبت چاپ: ششم.

انتهای پیام/

نظر (1)

  • احمد اسدیار

    23 شهریور 1400

    سلام بسیار عالی بود

ارسال نظر