مجلهٔ الکترونیک واو

«از تو می­‌خواهم که بروی بیرون و مطمئن شوی این کسی را که نصف شب گرفته‌اند، صدام حسین است.»

در شب 15 دسامبر سال 2003، مسئول سلول بازداشتی‌های سازمان سیا این جمله را خطاب به جان نیکسون گفت و از همین جا بود که آینده شغلی او برای همیشه تغییر کرد.

نیروهای ارتش ایالات متحده سرانجام پس از 9 ماه جستجو، توانستند در 14 دسامبر سال 2003 صدام حسین را در نزدیکی شهر تکریت دستگیر کنند و از آن جهت که معتقد بودند که او بدل‌­های فراوانی دارد به متخصصی نیاز داشتند که شناخت کافی نسبت به صدام داشته باشد تا با بررسی ویژگی‌­های ظاهری و پرسیدن چند سؤال بتواند او را شناسایی کند؛ سپس در شب 15 دسامبر به این نتیجه رسیدند که جان نیکسون بهترین فرد برای انجام این مأموریت است و تنها آمریکایی‌­ای بود که می‌­توانست هویت صدام را تشخیص دهد، البته اینجا باید به این نکته اشاره کرد که نیکسون اعتقادی به ماجرای بدل‌­های صدام نداشت و آن را افسانه‌­ای بیش نمی­‌دانست­.

جان نیکسون از سال 1998 تا سال 2011 در سمت تحلیلگر ارشد رهبری در سازمان سیا فعالیت داشت و پیش از حمله به عراق، به دلیل علاقه شخصی­‌اش کارشناس وضعیت عراق و خاورمیانه بود. او مدت زیادی را صرف شناخت و بررسی دقیق ویژگی‌­های اخلاقی و اعتقادی و حتی ظاهری صدام حسین کرده بود و پس از دستگیری صدام با توجه به اطلاعاتی که کسب کرده بود باید از او بازجویی می­‌کرد.

کتاب «بازجویی از صدام؛ تخلیه­ اطلاعاتی رییس جمهور» روایت همین بازجویی به قلم خود جان نیکسون است که در سال 2016 تصمیم به نگارش آن گرفت؛ هرچند که نام کتاب غلط‌انداز است و این توقع را در ما ایجاد می‌کند تا خواننده بخش زیادی از بازجویی‌ها و اعترافات صدام باشیم اما جان نیکسون بیشتر به بیان خاطرات و تحلیل‌­های خود پرداخته است و قسمت مربوط به بازجویی­‌ها و اعترافات صدام در آن کمتر است، باز هم با این وجود کتابی ارزشمند است و به نظر می‌­رسد که جان نیکسون تلاش کرده است که نگاه بی‌طرفانه و البته متفاوت از صدام ارائه بدهد و شخصیت او را از زاویه‌­ای دیگر بررسی کند و اطلاعات جدیدی به مخاطب ارائه دهد.

از زمانی که هویت صدام تأیید شد و رسانه­‌ها این خبر را پخش کردند، گزارش‌های مطبوعاتی متفاوتی از روند دستگیری و بازجویی صدام منتشر شد و اکثر گزارش‌­ها حاکی از این بود که او همکاری لازم را در روند بازجویی ندارد، واقعیت‌­ها را نمی­‌گوید و مطالبی از این دست. شاید در بعضی مواقع حق با آنها بوده باشد اما طبق چیزی که جان نیکسون نوشته واقعیت کمی متفاوت‌تر از گفته­ مطبوعات بوده است؛ او در بخشی از کتابش گفته است: «صدام با آنکه سرسختی از خود نشان می­‌داد اما در کمال صداقت پاسخ داد و بخشی که خود مایل بود را بی‌پاسخ نگذاشت.»

طبق توصیفات نویسنده اتاق­ بازجویی بسیار ساده بوده و صدام بدون هیچ غل و زنجیری و بی‌آنکه شباهتی به یکی از مجرمین تاریخ داشته باشد روی صندلی نشسته، بازجویی می‌شود و به سؤالات نیکسون پاسخ می‌دهد. پس از مدتی که از بازجویی‌­ها می­‌گذرد و موضع صدام نسبت به مردم کشور خودش و کشورهای دیگر برای او روشن می‌شود، جان نیکسون به این نتیجه می‌رسد که عراق با صدام از عراق بی‌صدام بهتر بوده ­است و حتی چندین بار در طول کتاب مشاهده می‌کنیم که او به این نکته اشاره می‌­کند که صدام نباید ساقط می‌شده است. او با توجه به اطلاعاتی که قبل از بازجویی‌ها از شخصیت صدام داشته و اطلاعاتی که اکنون کسب کرده، تقریبا در 3 صفحه شباهت‌­های صدام و جرج بوش را بیان می­‌کند که از قسمت‌های جالب کتاب‌اند.

در رابطه با متن کتاب ناگفته نماند که دو بار از سوی بخش مرور انتشارات سیا بازبینی شده است و در قسمت‌­های مختلف کتاب با نقاطی مشکی­ مواجه می‌شویم که همان سانسورهای اعمال شده است؛ البته طبق گفته جان نیکسون در ابتدای کتاب، مطالب سانسور شده به هیچ وجه ارتباطی با مسائل حکومتی نداشته‌اند؛ نیویورک تایمز هم در این‌باره اینطور نوشته است: «بسیاری از خاطره‌نویسی‌­ها که با موضوع سازمان سیا نوشته شده، فاجعه‌بارند؛ محافظه‌کارانه، شدیداً ناسیونالیستی و بدتر از همه ملال‌آور. برخی نیز تحت نظارت شدید و سانسور سیا منتشر شده‌اند… اما در این میان استثناهایی به چشم می­‌خورد، و یکی از نمونه‌­های تازه­ آن، کتاب «بازجویی از صدام؛ تخلیه­ اطلاعاتی رئیس جمهور» نوشته جان نیکسون است…»؛ اگر شما هم کتاب را مطالعه کرده باشید متوجه می‌شوید که تعداد این سانسورها زیاد نیستند اما شامل بخش‌های حساسی می‌شوند که خواننده را کنجکاو به دانستن ادامه آن می‌­کند.

این  کتاب برای نخستین بار به بازگویی اطلاعات تاریخی و سیاسی جدید و بسیار متفاوت از زندگی صدام می‌کند که پیش از آن در جایی به آنها اشاره نشده­ بوده است و افکار و شخصیت او را روشن‌تر بیان می‌کند. شاید یکی از دلایلش این باشد که صدام پیش از دستگیری به احدی پاسخ نداده است و شناخت از او محدودتر بوده پس منبع خوبی برای آشنایی با زندگی صدام و دوران سیاسی او است.

عنوان: بازجویی از صدام؛ تخلیه­ اطلاعاتی رئیس‌جمهور/ پدیدآور: جان نیکسون مترجم: هوشنگ جیرانی/ انتشارات: کتاب پارسه/ تعداد صفحات: 282/ نوبت چاپ: پانزدهم.

انتهای پیام/