«واروژان» روایت غربت است
تو را می‌شناسم ای شبگرد عاشق…
موسیقی مهم است، فرقی نمی‌کند رفتارها در قبال آن چه باشد. حقیقت در قبال امور را بخشنامه‌ها و اراده‌ها تعیین نمی‌کند، بلکه افکار عمومی و خواست جامعه تعیین می‌کند. آنچه اهمیت دارد تصویر ذهنی جامعه از یک امر است و همان تصویر نیز مسیر را برای حرکت‌های بعدی پدیده‌های مختلف باز می‌کند. موسیقی نیز از این قاعده جدا نیست و حرکتش در طول زمان بر همین مبنا بوده است.
موسیقی پاپ به دلیل ساختار و اجزای تشکیل‌دهنده‌اش همواره با جریان بیشتری از جوامع در ارتباط بوده و توانسته مخاطبان بسیاری را دور خود جمع کند. گونه‌ای که انعاطف بیشتری دارد و می‌تواند طیف‌های متنوعی از مخاطبان را با خود همراه کند. در موسیقی ایران نیز می‌توان این نکته را مشاهده کرد که با آغاز پاپ در ایران رشد و گسترش آن با سرعت بیشتری در قیاس با دیگر گونه‌های موسیقی همراه بود. گونه‌ای که اولین مخاطبان آن جوانان هستند و عناصری مثل تجاری بودن بر آن دلالت می‌کنند.
بسیاری آغاز پاپ در ایران را به دوره قاجار نسبت می‌دهند ولی آنچه امروز از پاپ در ذهن داریم در دهه‌های سی و چهل شمسی آغاز شد و پس از آن با سرعت بسیاری زیادی گسترش یافت. چهره‌هایی که در این زمینه درخشیدند و تنوع شگرفی به موسیقی پاپ ایرانی دادند که با گذشت قریب به نیم‌قرن بسیاری از آن‌ها از قله‌های پاپ فارسی محسوب می‌شوند، هرچند بسیاری از آن‌ها با پیروزی انقلاب به آن سوی مرزها رفتند. یکی از چهره‌هایی که نقش مهمی در تحول موسیقی پیش از انقلاب داشته، «واروژان» است.
واروژ هاخباندیان مشهور به «واروژان» نامی است که با بسیاری از قطعات ماندگار موسیقی پاپ فارسی همنشین است ولی چون پیش از پیروزی انقلاب از دنیا رفته، طبیعتا نامی از او نیست، زیرا کسی نیست که مصاحبه کند و جنجال درست کند تا بیشتر دیده شود. او در 26 شهریور 1356 در وضعیتی که شبیه به زیست هنری‌اش بوده از دنیا رفته تا امروز تبدیل به نامی ناآشنا در دنیای موسیقی پاپ فارسی باشد و جز عده‌ای که در این عرصه فعالیت حرفه‌ای دارند مخاطبان نام و یادی از او در خاطر نداشته باشند.
تابستان سال 97 بود که خیلی ناگهانی کنجکاو شدم تا این کتاب خاص (از حیث طرح جلد و شخصیتی که در آن از او حرف زده شده بود) را تهیه کنم. کتاب سه سال در انتظار بود تا نوبتش شود، در این سه سال ناشر کتاب عوض شد و طرح خاص کتاب هم تبدیل به اثری هنری شد که نصیب آن دسته از مخاطبانی شد که چاپ‌های اولیه کتاب را تهیه کرده بودند. کتاب «واروژان» به کوشش حسین عصاران که نشر رشدیه آن را منتشر کرده بود و حالا نشر نگاه آن را منتشر می‌کند.
کتاب از نقل‌قول‌ها و خاطرات افراد مختلف پیرامون شخصیت، زندگی و فعالیت هنری واروژان تشکیل شده و نویسنده تلاش کرده با یک رویکرد پژوهشی و به دور از تعصب و شیفتگی دست به روایت شخصیت واروژان بزند.
حسین عصاران در فصل‌بندی منطقی از شخصیت واروژان آغاز می‌کند و قدم به قدم او را وارد دنیای آهنگساز برجسته پاپ فارسی می‌کند. کسی که قطعات ماندگاری در تاریخ از او به جا مانده ولی مخاطبان بعید است بدانند آهنگساز فلان قطعه مشهور چه کسی است. کتاب سعی دارد منصفانه به واروژان بنگرد و می‌توان گفت در این مسیر موفق بوده است. زیرا ضعف‌های آهنگسازی او به خصوص در آهنگسازی برای فیلم‌های سینمایی را به دقت بررسی و یادآوری می‌کند. در واقع مولف نه دنبال ساخت بت‌واره‌ای از وارژان است و نه می‌خواهد خود را مطرح کند و واروژان را با تخریب‌هایی که در بسیاری از کتب مشابه مرسوم است کوچک نشان دهد.
افرادی که در این کتاب خاطرات از آن‌ها نقل شده افرادی هستند که از نزدیک به واروژان همنشین و همکار بوده‌اند و همین نقطه قوت بزرگی برای این کتاب است. کتابی که توانسته پس از قریب به 40 سال درباره شخصیتی حرف بزند که فقط به هنر اهمیت می‌داده و زیست هنری‌اش همواره در متن بوده و بنا به روایت این کتاب از حاشیه دور بوده است. واروژان با آن زهی‌ها و بادی‌های معروفش کاری با موسیقی زمان خود کرده بود که بعد از او همه زیر سایه‌اش حرکت کردند و جز موارد معدودی کسی نتوانست از زیر سایه سنگین او خارج شود.
این کتاب روال رشد و حرکت او و تنگناهایی که فعالیت هنری در ایران زمان پهلوی داشته را به خوبی نشان می‌دهد. مسیری که با سختی طی شد تا امروز از اسمی به نام «واروژان» یاد کنیم. موانع، محدودیت‌ها و سختی‌هایی که همواره بوده و این سختی‌ها برای موسیقی دوچندان بوده است. در این کتاب خواننده می‌تواند علاوه بر مروری بر سیر زندگی هنر و شخصی واروژان، با چهره‌ها و خلقیات و بخش‌های جذابی از تاریخ هنر کشورمان در دوره‌ای که موسیقی پاپ در اوج بوده نیز روبهرو و آشنا شود. حسادت‌ها، بدبینی‌ها و بدخواهی‌ها، رفتارهای دور از شان هنر و هنرمند و… مواردی است که در این کتاب در زبان چهره‌هایی که از آن‌ها خاطره و نقل‌قولی مطرح شده آمده است.
عصاران در این کتاب هرجا نقل‌ها و خاطرات دارای اشتباه یا سهو لسان است، در پاورقی تذکر می‌دهد و از این حیث باید گفت با کتابی مستند و دقیق روبهرو هستیم و همانطور که گفته شد نویسنده فقط و فقط ترسیم چهره یک هنرمند را در نظر داشته و نه چیز دیگر!
«واروژان» در زمانه‌ای منتشر شده که هنر و هنرمند جایگاهی ندارند، و آنچه به عنوان هنر بر صدر نشسته سلبریتی‌زدگی و رفتارهای غیرهنری است. در واقع این کتاب تذکاری است بر رفتار امروز جامعه هنری که هنرمندانه زیستن یعنی چه و رفتار هنری داشتن به چه معنا است. در این کتاب خواننده شاهد سبک زندگی یک هنرمند واقعی است که جز برای هنرش به چیز دیگری فکر نمی‌کند و در اندیشه‌اش نیست.
«واروژان» آهنگساز قطعات به یاد ماندنی دهه 50 شمسی است که احتمالا هرکسی یک یا چند مورد از آن‌ها را در ذهن دارد و می‌تواند با آن‌ها همخوانی کند.
عنوان: واروژان/ پدیدآور: حسین عصاران/ انتشارات: رشدیه/ تعداد صفحات: 364/ نوبت چاپ: دوم (۱۳۹۶).
انتهای پیام/
