مجلهٔ الکترونیک واو

شهریور از آن ماه‌هایی است که خاطرات خوشی را تداعی نمی‌کند، یادآوری اینکه تابستان رو به پایان است و دیگر خبری از روزهای بلند نیست اتفاق جذابی نیست. شهریور برای بسیاری به خصوص بچه‌های مدرسه‌ای روزشمار بازگشایی مدارس و پایان چند ماه بخور و بخواب است. هر روز که از شهریور می‌گذرد کابوس‌های بچه‌ها بزرگتر می‌شود و مانند تکه یخی که در حال ذوب شدن است، افسوس و اندوه به همراه دارد.

در مرور تاریخی هم تصویر خوبی از شهریور در خاطراتمان به جا نمانده است. شهریور یادآور آغاز جنگ هشت ساله تحمیلی است. کمی عقب‌تر که برویم شهریور یادآور جمله متفقین و اشغال کشور به دست نیروهای متجاوز انگلستان و شوروی است. در مجموع ماهی که به خاطر شرایط تابستان و موقعیتش در سال (پایان نیمه اول سال) چندان به چشم نمی‌آید ولی با یک مرور کلی می‌توان دید بسیار هم ماه مهمی است و خاطرات بسیاری را می‌توان به آن بند کرد.

حمله متفقین به کشور و اشغال آن، یکی از بدترین خبرهایی است که طی یک قرن اخیر می‌توان از آن یاد کرد. اتفاقی که در خاطره جمعی ایرانیان مانده و تا سال‌ها پس از آن حس تحقیر عمومی از خاطره افراد پاک نشد. روزهایی که ارتش اصطلاحا تجهیز شده نتوانست در برابر نیروهای متجاوز مقاومت کند و خیلی زود کار به تسلیم و پراکنده شدن نیروهای ارتش در پادگان‌ها کشیده شد.

منصور انوری با آگاهی از همین حس تحقیر عمومی و تخلیه پادگان‌ها و سرخوردگی ناشی از تجاوز دشمن و تسلط بر شهرها و راه‌ها توسط قوای بیگانه، دست به نوشتن رمانی در این فضا زده است. رمان چندین جلدی «جاده جنگ» اثری است که از روز سوم شهریور 1320 خورشیدی آغاز می‌‌شود.

نقطه اتصال اتفاقات رمان با تاریخ همین حمله متفقین به ویژه نیروهای شورروی از مرزهای خراسان به کشور است. رمانی که در 12 جلد نوشته شده و نشر سوره آن را منتشر کرده است. داستانی که با شخصیت‌های متعدد و قصه‌های فرعی گوناگون سعی بر همراه کردن مخاطب با تاریخ معاصر دارد.

انوری با علم بر اینکه نمی‌تواند فقط تاریخ بگوید و از تاریخ بنویسید، شخصیت‌هایی را در داستانش خلق می‌کند که هرکدام زندگی و سرنوشت متفاوتی دارند و می‌توانند به تنهایی تبدیل به شخصیت‌هایی شوند که خواننده را دنبال خود در هزارتوی عشق و نفرت و زندگی‌شان بکشند.

انوری در این اثرش بیش از نیم‌قرن تاریخ معاصر را روایت کرده و تلاش کرده با جذابیت‌های داستانی، خواننده را به دنبال کردن ماجراهای کتابش ترغیب کند. او با خلق فضاهای روستایی و طبیعی دست خواننده‌اش را گرفته و به دل طبیعت خراسان می‌برد. طبیعتی که هر خواننده‌ای را مدهوش می‌کند. او با خلق فضاهای متفاوت از قوچان و مشهد تا ارتفاعات بینالود و مرز باجگیران و … سعی دارد خواننده را با منطقه و اقلیم خراسان آشنا کند و از این بستر برای بازگو کردن قصه‌اش سود ببرد.

«جاده جنگ» با شخصیتی به اسم «مرگان» هویت تازه‌ای در فضای داستان‌پردازی پیدا می‌کند، زیرا خواننده در این اثر با قهرمانی رازآلود که کسی نمی‌شناسدش و یک‌تنه در برابر متجاوزان می‌ایستد و برنامه‌هایشان را بهم می‌ریزد، مواجه است. شخصیتی که بار زیادی از داستان را به دوش می‌کشد. رنگ و روی عرفانی این شخصیت، سویه‌های عرفانی داستان را نیز تقویت می‌کند و این پیام را می‌دهد که سیر و سلوک داشتن امر مهمی در ایستادگی کردن و پایداری نشان دادن است! اتفاقی که در داستان‌های فارسی کمتر نشانه‌ای از آن می‌توان دید و به خاطر آورد…

شاید یکی از ایرادات وارد به «جاده جنگ» طولانی بودن آن باشد، اتفاقی که در این روزگار پاشنه آشیل یک کتاب است، ولی انوری معتقد است برای روایت بیش از نیم‌قرن (از شهریور بیست تا پایان دفاع مقدس) این حجم ضروری بود و نمی‌شد در حجم کمتری کار را جمع کرد. همچنین نویسنده در بخش‌هایی نشان می‌دهد که در گریز زدن به سبک‌های دیگر مخصوصا «سورئال» توانا است و می‌تواند داستانش را در آن فضاها نیز پیش ببرد ولی از آن‌ها به عنوان چاشنی کارش استفاده کرده است.

موقعیت‌ها و فضاهایی که با کمک شخصیت‌های متعدد در داستان خلق شده به قدری عینی و ملموس است که خواننده احساس می‌کند خود در آن موقعیت قرار دارد. این ساخت شهر و موقعیت‌های روستایی و طبیعی نشان از قدرت قلم انوری دارد که توانسته در خدمت داستانش از آن سود ببرد و فضایی باورپذیر و عینی را به خواننده ارائه کند.

انوری با این نگاه سراغ شهریور بیست رفته تا نشان دهد ارتش در ظاهر مقتدر پهلوی زمان زیادی نتوانست در برابر دشمن متجاوز مقاومت کند، در صورتی که در شهریور پنجاه‌ونُه با وجود یک جنگ هشت ساله مقاومت مردمی و نیروهای نظامی پیوسته ادامه داشت.

«جاده جنگ» که در دوازده جلد منتشر شده، تصویری سراسرنما از تاریخ با چاشنی داستان است که در بخش‌هایی به قدری جذاب و درخشان است که هر خواننده‌ای را مبهوت خود می‌کند. هرچند که این اثر بی‌عیب نیست ولی دارای عنصر سرگرمی است و می‌تواند بسیاری از خواننده‌ها را راضی کند. کاری که انوری در این رمان انجام داده مزه‌دار کردن تاریخ است. او از تاریخ خشک، خشن و روایت‌های رسمی، داستانی با فراز و فرودهای بسیار ساخته تا جاده تاریخ را با کمک داستان برای مخاطبان کم‌حوصله کوتاه و سرگرم‌کننده کرده باشد.

عنوان: جاده جنگ/ پدیدآور: منصور انوری/ انتشارات: سوره مهر/ تعداد صفحات: جلدهای مختلف متفاوت است/ نوبت چاپ: جلدهای مختلف متفاوت است.

انتهای پیام/