انگلیسی بودن نویسنده را گوشه ذهنتان داشته باشید
آرمان از بین رفتنی نیست
کریستوفر دو بِلِگ اصالتش انگلیسی است، همسر ایرانی دارد و اواخر دهه 70 به ایران می‌آید. مرحوم ایرج افشار از او می‌خواهد روایتش از مصدق را بنویسد. شرح مفصل‌ترش را در کتاب می‌خوانید اما تا صفحه آخر کتاب این که نویسنده انگلیسی است را یک گوشه ذهنتان نگه دارید. دو بِلِگ تمام سعی‌اش را کرده بر اساس اسناد جلو برود، جانبدارانه ننویسد اما در مواقعی خیلی ظریف ملیت بر نگاهی که به دکتر مصدق دارد اثر گذاشته است.
باوجود اینکه روی جلد ذکر شده است زندگینامه سیاسی، نویسنده فقط به بعد سیاسی زندگی دکتر مصدق نپرداخته است. زندگی شخصی مصدق به عنوان یک اشراف‌زاده ایرانی، پسر بزرگ نجم‌السلطنه، همسر زهرا ضیاءالسلطنه و پدر فرزندانش هم در این کتاب به تصویر کشیده می‌شود که اتفاقا به خواننده درک صحیح‌تری از مصدق در قامت یک سیاست‌مدار می‌دهد.
اگر تاریخ را آکادمیک نخوانده‌اید یا اگر در آغاز مطالعه درباره زندگی مرحوم مصدق، حوادث دهه 20 و 30 خورشیدی و نفت هستید، مطالعه این کتاب را به تعویق بیاندازید. تصویر ساخته دو بِلِگ از دکتر مصدق یک فرد محافظه‌کار صادق است که ممکن است در ذهن خواننده این تلقی را ایجاد کند که مصدق تماما همین چیزی است که نویسنده از آن نوشته. هرچند که اگر او را محافظه‌کار هم بدانیم، غلط نیست. مصدق می‌دانست کی و کجا باید چگونه شخصیتی از خود نشان دهد.
دو بِلِگ تلقی درستی از تاریخ دارد، مصدق سال 32 را نتیجه فقط دوره دوساله نخستوزیری نمی‌داند و با جزئیات به او و زندگیش قبل از آن هم می‌پردازد. به تغییر نگاه مردم راجع به مسئله حکومت از مشروطه تا انقلاب اسلامی که قدم به قدم بود دقت دارد و هرچند خیلی درباره‌اش صحبت نکرده ولی شروع جرقه انقلاب را از سال 42 نمی‌داند و ریشه‌های انقلاب اسلامی را به خیلی قبل‌تر یعنی دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت می‌داند. نکته درخور توجه این کتاب این است که برخلاف خیلی از کتب تاریخی که علت تصمیمات افراد بزرگ را فقط سیاست‌های داخلی و خارجی می‌دانند، نویسنده به حالات شخصی مصدق هم توجه کرده است که در واکنش‌های او نسبت به مسائل پیرامونش در کل زندگی و به خصوص در دوران نخستوزیری بسیار موثر بوده است. احوالی که مصدق بعد از ماجرای 30 تیر سال 31 دارد در نهایت نتیجه‌ای جز کودتای 28 مرداد 32 نخواهد داشت و دو بِلِگ بسیار ریزبینانه به این مسئله توجه کرده است.
از دیگر ویژگی‌های این کتاب، تحلیلی بودنش است. دو بِلِگ فقط یکسری داده تاریخی خام را به خواننده ارائه نمی‌دهد بلکه نظر خودش را هم نسبت به وقایع بازگو می‌کند که خواننده هوشیار باید به این نکته توجه کند.
و درنهایت کتاب هم به این نکته اذعان دارد با وجود اینکه مصدق در جریان کودتا یکی از مقصرین است و کارنامه روشنی ندارد ـ مانند تمام سیاستمداران جهان ـ اما چون آرمانی داشت و برای آن آرمان تلاش کرد و حتی درست‌تر جنگید، باوجود سال‌ها سانسور رژیم پهلوی نسبت به او و حقایق کودتا و بی‌مهری‌های سال‌های اخیر نامش در ذهن مردم باقی مانده است، چرا که آرمان از بین رفتنی نیست.
عنوان: تراژدی تنهایی؛ زندگینامه سیاسی محمد مصدق/ پدیدآور: کریستوفر دو بِلِگ؛ مترجم: بهرنگ رجبی/ انتشارات: چشمه/ تعداد صفحات: 318/ نوبت چاپ: نهم.
انتهای پیام/
