پیوندی میان رمان تاریخی و ادبیات آیینی
برایم از مسیر بگو…
در میان گونه‌های مختلف رمان، رمان تاریخی طرفداران خاص خود را دارد. در حقیقت رمان تاریخی را می‌توان پل میان ادبیات و تاریخ دانست. پیوندی که از طریق روایت‌پردازی اتفاق می‌افتد. رمان تاریخی شکلی از روایت داستانی است که تاریخ را بازسازی می‌کند و در این بازسازی عناصر خیال نقش بسزایی دارند. در واقع تفاوت بارز رمان تاریخی با روایت تاریخی در همین وجود و یا عدم وجود عنصر تخیل است.
نویسنده رمان تاریخی واقعه‌ای تاریخی و شخصیت‌های تاریخی را با اتفاق‌ها و اشخاصی خیالی پیوند می‌دهد و روایتی از دل آن خلق می‌کند که بتواند ابعادی از آن واقعه را نشان دهد. ابعادی که تاکنون بدان پرداخته نشده و یا از زاوایای دیگری مورد بررسی قرار گرفته است.
در نگارش رمان‌های تاریخی معمولا سه شیوه رایج وجود دارد. اولین شیوه آن است که نویسنده در یک اثر طولانی در روایتی داستانی به دوره‌ای از تاریخ بپردازد و هدفش از این کار نشان دادن فرهنگ و آداب و رسوم و سنن آن دوره از تاریخ باشد.
دومین شیوه، پرداختن به زندگینامه بزرگان در قالب رمان است. در این شیوه شخصیتی تاریخی قهرمان رمان است و رمان حول محور او می‌گردد و از نظرگاه زندگی این شخصیت به مسائل تاریخی نیز پرداخته می‌شود. شخصیت‌های هنری، علمی، سیاسی و دینی می‌توانند سوژه‌های رمان تاریخی در این روش نگارش باشند. که بدیهی است با محور قراردادن شخصیت‌ها و وقایع و آیین‌های مذهبی رمان تاریخی را در گروه رمان‌های آیینی نیز قرار می‌دهیم.
در سومین شیوه نگارش رمان تاریخی، یک حادثه مهم تاریخی در مرکز رمان قرار دارد و پی‌رنگ اصلی رمان همان حادثه تاریخی است که با چاشنی خیال و آدم‌های خیالی در آمیخته می‌شود.
«نشان حُسن» رمانی تاریخی به قلم لیلا مهدوی است که با محور قرار دادن قیام امام حسین (ع) از منظر سه تن از اعضای خانواده امام حسن مجتبی (ع) رمانی آیینی نیز محسوب می‌شود. این کتاب که در سال 1400 منتشر شد؛ اولین اثر لیلا مهدوی است که به نظر می‌رسد جایگاه خود را در بین علاقه‌مندان به رمان‌های تاریخی و البته آیینی پیدا کرده است.
«نشان حُسن» با سه راوی پیش می‌رود که بر مبنای مسیر رمان و سیر و سلوک این شخصیت‌ها انتخاب شده‌اند. «نفیله» همسر امام حسن (ع) و حسن مثنی و قاسم فرزندان امام حسن (ع) راویان کتاب‌اند که هریک با چالش‌های مهمی در مسیر سلوک خود مواجه می‌شوند. اصلی‌ترین چالش هر سه، مسئله انتخاب است. انتخاب میان ماندن و رفتن، انتخاب میان حفظ کردن و گذشتن. در واقع هریک از این سه راوی مراتبی از گذشت و ایثار را تجربه می‌کنند و چالش‌های آنها، که عمدتا درونی است، نقطه اشتراک آن‌هاست.
نویسنده کتاب، مسیر تعالی روحی راویان کتاب را در فصل‌بندی‌های اثر مشخص کرده است و از این طریق نشانه‌هایی برای مخاطب قرار داده که یادآور مراحل سیر و سلوک در ادبیات عرفانی نیز هست. این فصل‌ها به ترتیب نشان ادب، نشان ایمان، نشان شهود و نشان شهادت نام دارند. خرده‌روایت‌هایی که در این فصول قرار می‌گیرند بر مبنای همین عنوان‌گذاری‌ها انتخاب شده‌اند که در نهایت همه اینها در خدمت روایت کلان کتاب است.
یکی از اساسی‌ترین سوالاتی که در مورد این کتاب، از سوی خوانندگان آن، مطرح است این است که آیا «نشان حُسن» قابلیت استناد دارد؟ به بیانی دیگر آیا تمام وقایعی که شرح آن در کتاب آمده است بر مبنای واقعیت است؟
نویسنده کتاب «نشان حُسن» در مصاحبه‌اش با خبرگزاری مهر، تاکید می‌کند که «نشان حُسن» یک رمان است. بنابراین ما از این کتاب توقع یک اثر متقن تاریخی نداریم و در نتیجه با همین نگاه نیز به سراغش می‌رویم. در حقیقت این کتاب دارای مولفه‌های یک رمان تاریخی است. رمانی که نویسنده، آن را با محور قراردادن یک واقعه تاریخی نوشته و برای روایت این واقعه از شخصیت‌هایی حقیقی با ویژگی‌های خلقی حقیقی و مستند مدد گرفته است و در این میان خرده‌روایت‌هایی خیالی را ضمیمه روایت‌های مستند و واقعی کرده است.
همین امر تکلیف ما را با کتاب روشن می‌کند. در واقع «نشان حُسن» در بستر رمان تاریخی و مولفه‌های آن است که باید بررسی شود نه در بستر مستند تاریخی.
باید اعتراف کنیم که لیلا مهدوی در اولین اثر خود توانسته مخاطب را پای داستانش بنشاند. آن هم ماجراهایی که مخاطبش بارها و بارها آنها را شنیده است و تمام آنها را از بر است. مهدوی با گنجاندن مهمترین وقایع تاریخی در دیالوگ‌های شخصیت‌هایش، توانسته کتاب را از افتادن به ورطه کسالت روایات تاریخی باز دارد.
علاوه بر این او سعی کرده به شخصیت‌هایی بپردازد که از آنها کمتر گفته شده است و در همین راستا از کنار چهره‌های مهم عاشورا مانند اباعبدالله‌الحسین (ع) و حضرت عباس (ع) با احتیاط و بدون لطمه زدن به رمان عبور می‌کند و سعی می‌کند فقط از نقل‌قول‌های معتبر و مستندی که پیرامون ایشان وجود دارد در روایتش استفاده کند. و همین از نکات مهم کتاب است که نشان از زیرکی و دقت نویسنده‌اش دارد.
«نشان حُسن» پیوندی میان رمان تاریخی و ادبیات آیینی است که تلاش می‌کند بیش از آن که از وقایع عاشورا حرف بزند از مسیر رسیدن به عاشورا سخن بگوید. مسیری که لازمه آن ادب و ایمان و شهود است.
عنوان کتاب: نشان حُسن/ پدیدآور: لیلا مهدوی/ انتشات: کتابستان معرفت/ نوبت چاپ: اول/ تعداد صفحات: 310.
انتهای پیام/
