«لحظه‌های انقلاب» پیش‌درآمد ادبیات انقلابی‌ست

روایتی خیابانی از انقلاب

01 آبان 1402

شاید کمتر کسی از اهالی فرهنگ و کتاب باشد که با محمود گلابدره‌ای آشنایی نداشته باشد. نویسنده‌ای که بسیاری از کاگردانان بزرگ همچون کیارستمی و مهرجویی از آثار او اقتباس کرده‌اند.

به نظر می‌رسد مخاطبی که کتاب را ورق می‌زند احتمال مواجهه با یک کتاب مذهبی یا شاید سوپر انقلابی را بدهد، اما اصلا اینطور نیست! «لحظه‌های انقلاب» بدجوری روح سرگردان مخاطب عاشق تاریخ انقلاب را سیراب می‌کند. نویسنده اروپا دیده‌ای که با سیل جمعیت انقلابیون همراه می‌شود و الحق که خوب رسالت نویسندگی را به جای آورده است.

«لحظه‌های انقلاب» پرشور و حرارت‌ترین کلمات را برای توصیف انقلاب به خدمت گرفته است. قدم زدن با گلابدره‌ای در کوچه‌پس‌کوچه‌های تهران که شور و هیجان انقلاب در آن جاریست و روزی مجسمه شاه را به زیر می‌کشند یا نعش برادر شهید خود را روی دستان خود به مریضخانه می‌برند، انگاریست که امروز همان کوچه‌پس‌کوچه‌ها را حس می‌کنی و قلم به قلم با نویسنده همراه می‌شوی.

این کتاب تنها دو ماه و چند روز قبل از پیروزی انقلاب را روایت می‌کند و بیست و سوم بهمن 57 روایت آن تمام می‌شود. اما این چند روز و امان از قلم افسار گسیخته محمود گلابدره‌ای! که انقلاب را از زبان یک نویسنده که جایگاه و اعتباری در گعده‌های روشنفکری دارد روایت می‌کند. این تاکید بر جایگاه روشنفکری از آن جهت است که مانند اکثر آثار انقلابی، درونمایه مذهبی از این کتاب نمی‌بینیم. حتی مخاطب در صفحاتی، از زبان رک و بی‌پرده نویسنده شگفت‌زده می‌شود! صراحت بیان نویسنده در توصیف اتفاقات و مکالمات جاری مردم در خیابان‌ها، مستندنگاری این کتاب را باورپذیرتر می‌کند. حتی نویسنده در بخش‌هایی، بی‌تعارف از حس و نگرانی خود از آینده انقلاب می‌گوید و دربست در خدمت تعصبات انقلابی و مذهبی نمی‌ماند. البته تطابقات تاریخی بین متنی که لابه‌لای وقایع به آن گریز می‌زند از دیگر ظرافت‌های این کتاب است که گلابدره‌ای با تسلط خود، هر واقعه را در جای مناسب و لازم به خاطر می‌آورد.

علی‌ایحال، «لحظه‌های انقلاب» به زعم خود من یکی از بهترین کتاب‌هایی است که روزها و حوادث انقلاب را کاملا مستند و واقعی روایت می‌کند. شور و هیجانی که گلابدره‌ای در روایت آخرین روزهای انقلاب در این کتاب دارد مخاطب را به وجد می‌آورد. تمام وقایع و حوادثی که در هر روز رخ می‌دهد  با کوچکترین جزئیات ثبت شده و شاید این جذاب‌ترین بخش کتاب باشد. نکته دیگری که شاید برای جوان انقلاب‌ندیده جذاب باشد ذکر شعارهایی است که انقلابیون در صف تظاهرات می‌دادند. نسل جدید، شعارهای انقلابی را با چند شعر محدود که آن هم از تلویزیون شنیده است، می‌شناسد. اما ظاهرا گلابدره‌ای نگذاشته که یک شعار از زیر دستش دربرود و نمونه‎‌های زیاد و شنیده نشده‌ای از آن را در کتاب آورده است.

اما مهم‌ترین موضوعی که در این کتاب به چشم می‌خورد روایت کاملا مستند آن است. این کتاب از مشاهدات واقعی نویسنده که خیابان‌های تهران را در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب دیده و شنیده، روایت شده است. هرچه به انتهای کتاب نزدیک می‌شوید روایت دقیق‌تری از روند سقوط سلطنت رژیم پهلوی می‌خوانیم. اینکه چطور نویسنده تمام این وقایع و جزئیات را به ذهن سپرده و آن را مکتوب کرده جای تحسین دارد. حتی جزئی‌ترین مکالمات با افرادی که لحظه‌ای با آنان گفت‌وگو داشته را یادداشت کرده است.

«لحظه‌های انقلاب» با اینکه یک اثر مستند و وقایع‌نگار است اما ابدا یک کتاب کسل‌کننده نیست. روایت صمیمانه و روانی که گلابدره‌ای از روزمره‌های آذر، دی و بهمن 57 ارائه می‌دهد، بیانی شیرین و خودمانی دارد.

به شما قول می‌دهم با مطالعه اولین صفحه این کتاب، تا آخرین صفحه را مطالعه نکردید، آن را زمین نمی‌گذارید. «لحظه‌های انقلاب» نظرات متفاوتی از نویسندگان، صاحب‌سبکان و انقلابیون دریافت کرده است. شاید برخی نویسندگان و انقلاب‌دیده‌ها با این کتاب ارتباط چندانی برقرار نکرده باشند اما به نظر نگارنده این متن، «لحظه‌های انقلاب» شیرین‌ترین و جذاب‌ترین کتابی است که می‌تواند روزهای انقلاب را کاملا واقعی و مستند روایت کند. ذره‌ذره این کتاب به جان می‌نشیند و هر خط آن روان تشنه تاریخ‌دوستان را به حظ وافر می‌رساند. از طرفی قلم لجام گسیخته گلابدره‌ای همانند اسبی که به تاخت می‌تازد، کلمات را در مناسب‌ترین جای خود تثبیت می‌کند و بر کاغذ می‌کوبد. گرمای قلم محمود گلابدره‌ای قطعا مخاطب را مجاب می‌کند که حتما سراغ دیگر کتاب‌های این نویسنده هم بروید.

در پایان نظر سیمین دانشور، بانوی ادیب کشورمان درخصوص این کتاب را با هم بخوانیم: «این کتاب مستندگونه‌ای‌ست از لحظه‌های اسطوره‌ای انقلاب مردم ایران که نویسنده با تمام گوشت و خون و عصب خود شخصاً آزموده. یک نوع ادبیات تجربی‌ست. پیش درآمد ادبیات انقلابی‌ست که در انتظارش بودم و…»

 

عنوان: لحظه‌های انقلاب/ پدیدآور: محمود گلابدره‌ای/ انتشارات: دفتر نشر معارف/ تعداد صفحات: 456/ نوبت چاپ: سوم.

انتهای پیام/

بیشتر بخوانید