مقتلِ ادبیِ مصائب خاندان اهل بیت(ع) در ماجرای کربلا
داستانِ راستانِ نوین
کتاب‌های مقاتل که در ادبیات عمومی به عنوان روایت‌هایی از آنچه در تاریخ از ماجرای قیام سیدالشهدا(ع) علیه دستگاه خلافت اموی و جنایاتی که بنی‌امیه بر خاندان رسول‌الله(ص) در کربلا و پس از آن وارد کردند، شناخته می‌شوند، برخلاف باور عمومی و نگاهی که از سوی مردم و حتی برخی از فعالان ادبی و اهالی کتاب وجود دارد، انواع مختلفی دارند و صرفا در نوعی از متون عربیِ ترجمه شده به فارسی که به صورت تاریخی ـ روایی به بیان مصائب آل‌الله می‌پردازند، نیست.
نگارش نوعی از مقاتلِ ادبی که علاوه بر ذکر مصیبت و روضه‌ی امام حسین(ع) و اصحاب و خانواده‌اش در روزهای منتهی به عاشورای سال 61 هجری قمری، نگاهی قصه‌وار و داستان‌گونه به این ماجرا دارند و تلاش می‌کنند تا این رویداد تاریخی را به صورت یک روایتِ داستانی ـ ضمن تاکید بر جنبه‌های تاریخی و تاکید بر سندهای معتبر ـ به مخاطبِ امروزی منتقل کنند، چند سالی هست که در بازار نشر ایران رواج پیدا کرده و نمونه‌های فراوانی از آن سوی نویسندگان مختلف به خوانندگان و اهالی کتاب ارائه شده است. «کتاب آه» و «کتاب روضه» از جمله آثاری بودند که در سال‌های اخیر توانستند نوعی روایت ادبی را چاشنی مقتل‌خوانی کنند و با استقبال مخاطبین هم روبه‌رو شوند.
چیزی که این نوع روایت از مقتل را با سایر مقاتل متفاوت می‌کند، وزن ادبی و قدرت قلم نویسنده است که چگونه توانسته یک روایت تراژیک و غمبار تاریخی را با ادبیات روز همراه کند و به عنوان یک اثر خواندنیِ امروزی ـ و نه یک کتاب تاریخی ـ به مخطاب عرضه کند.
سختی این کار از جایی دوچندان می‌شود که این روایت تاریخی، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام و جهان تشیع است و هرگونه دخل و تصرفِ ادبی باید کاملا به تاریخ و اسناد تاریخی وفادار باشد و کوچکترین انحرافی در این مسیر، با واکنش بسیار گسترده عالمان و پیروان سالار شهیدان روبه‌رو خواهد شد… و این، دقیقا همان جایی است که «حسینِ علی» توانسته با قدرت وارد میدان شود و به خوبی، گلیم خود را از آب بیرون بکشد.
«حسینِ علی» علاوه بر اینکه یک مقتلِ بسیار خواندنی همراه با قلمی پرکشش و گیراست که توانسته علاوه بر حفظ فرمِ ادبیاتِ کهن، تازگی را نیز برای مخاطب جوانِ امروزی به همراه داشته باشد و از سخت‌خوانیِ متونِ ادبی کهن پرهیز کند و فاصله داشته باشد، یکی از پرارجاع‌ترین کتاب‌های مقتل در سال‌های اخیر است که به جرات می‌توان آن را در ردیف کتاب‌های تاریخی که قابل استناد در سخنرانی‌ها و مقالات و کتاب‌های دیگر است، دسته‌بندی کرد.
«م. موید» در کتاب خواندنی خود، به طرز شگفت‌انگیزی به مستندات تاریخی پایبند بوده و اصلا اجازه نداده تا روحِ ادبی این اثر، کوچکترین سایه‌ای بر بافت تاریخی و باطنِ روایی آن بیندازد که همین مساله، «حسینِ علی» را تبدیل به یکی از خواندنی‌ترین مقاتل ادبی برای نسل جوانِ دانشگاهی امروز که اهل پژوهش و تحقیق است، کرده است.
این کتاب اگر چه در محوریت خود، به ماجرای قیام کربلا و رویدادهای منتهی به ظهر عاشورا و مصائب خاندان امام حسین(ع) بعد از آن روز می‌پردازد اما ساختار روایی خود را به ترتیبی طراحی کرده که با رفت و برگشت در قسمت‌های مختلف ماجرا، ریشه وقوع این جنایت عظیم در صدر اسلام را واکاوی می‌کند و نگاهی هم به رویدادهای پس از رحلت پیامبر اعظم(ص) و ماجرای سقیفه و داستانِ غمبارِ شهادت حضرت صدیقه طاهره(س) که نهایتا به خانه‌نشینی امیرالمومنین(ع) منجر شد، دارد. همین گونه‌بندی سبب شده تا مخاطب، علاوه بر آنکه روایت قیام کربلا را مطالعه می‌کند، با پیش‌زمینه‌های تاریخیِ قدرت گرفتن خلفای اموی و به انحراف رفتن تمدن اسلامی نیز آشنایی پیدا کند.
فصل‌بندی بسیار کوتاهِ این کتاب، سهل و ممتنع است؛ یعنی از جنبه اینکه مطالعه کتاب را راحت می‌کند و زمینه را برای خوانشِ دقیق‌تر و باکیفیت‌تر آن فراهم می‌کند، مطلوب است و از جنبه اینکه انسجام قصه و روایت را از بین می‌برد و دائما در مخاطب حس پرش ذهنی ایجاد می‌کند، نامطلوب. با این حال می‌توان اینگونه گفت که این اقدام به منظورِ ایجاد حسِ ورق زدن تاریخ در مخاطب صورت گرفته که در مجموع، نتیجه مطلوبی هم داشته است.
نهایتا باید گفت که «حسینِ علی» یک مقتلِ جذاب، خواندنی، تاریخی و مستند به اسنادِ دقیق و معتبر است که با قلمِ ادبی نویسنده، تبدیل به یک «داستانِ راستانِ» نوین شده و علاوه بر کارکرد در جایگاه روضه‌خوانی که منجر به سرازیر شدن اشک از چشمان خواننده و گریه بر مظلومیت آل‌الله می‌شود، تاثیر مستقیمی بر غنای گنجینه ادب فارسی هم دارد. کاری که «م. موید» در این کتاب انجام داده، ترکیبی از تاریخ‌نگاری به همراه داستان‌نویسی است که با انتخابِ هوشمندانه یک لحنِ روایی متاخر و معاصر، تبدیل به یک اثر درخشان شده است.
عنوان: حسینِ علی درود خداوند بر او/ پدیدآور: م – موید/ انتشارات: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل/ تعداد صفحات: ۶۴۱/ نوبت چاپ: سوم.
انتهای پیام/
