یک‌دست نبودن راویان اصلی و زاویه دیدشان و توصیف‌های منحصر به‌فرد افراد مختلف احتمالا دلیل عدم یکدستگی بیان و لحن روایات کتاب است که البته اصلا آزاردهنده نیست. چون هر روایت حال و هوا و بستر خاص خودش را دارد که با شروع روایت در ذهن ما آغاز می‌شود و با پایانش ما هم پرونده را در ذهنن‌مان می‌بندیم. اما از یک جایی به بعد در اواسط کتاب ناخودآگاه توجهمان به این جلب می‌شود که کاش فضای مجموعه یکپارچگی و انسجام بهتری داشت. این مساله با توجه به این نکته مطرح می‌شود که روی جلد کتاب نام زهرا کاردانی به عنوان نگارنده حک شده و کتاب به عنوان مجموعه روایات (مثل آنچه پیشتر در «کاشوب» یا «رستخیز» دیده‌ایم) معرفی نشده است.
تنوع افراد، محل سکونت (بالاشهر و پایین شهر و روستا و…) و سن و سال راوی‌ها از نقاط قوت کتاب «قربانی شهریور» به شمار می‌رود. چرا که تجربیات گسترده و متنوعی را در مقابل چشم ما قرار می‌دهد. گاهی آنقدر متفاوت که شاید در وهله اول برایمان باورپذیر هم نباشد. از طرف دیگر هرکسی در یکی از این سه دسته قرار می‌گیرد و با دغدغه‌ها و مسایل مربوط به قشر خود کاملا آشناست اما کمتر از نقاط ضعف یا مشکلات دو دسته دیگر خبر دارد. روایت‌های این کتاب به خوبی نقش هدایت کننده‌ای خود را ایفا می‌کنند تا افراد از این پس منصفانه‌تر به تصمیم و رفتار و توقع این دو قشر نگاه کنند.
اما اگر بخواهم کمی ریزبینانه‌تر به کتاب نگاه کنم و از آن بگویم، دو مساله کمابیش آزاردهنده و ناخوشایند در ماجراهای کتاب به چشم می‌خورد. اول آوردن نام کامل افراد روایتگر که با توجه به مطرح شدن بعضی مسایل درباره افراد خانواده و بلندبلند فکر کردن درباره آنها شاید باعث دلخوری یا سوبرداشت بین خانواده و آشنایان آن افراد شود و دیگر اینکه با اینکه تلاش شده اسم شهر و روستا تا حد ممکن برده نشود ولی اشاره‌های آشکاری به نام محله‌ها در کتاب وجود دارد. خود این مساله به تنهایی مشکلی ندارد. مشکل از آنجا شروع می‌شود که گاهی از این محله‌ها با تحقیر و نگاه بالا به پایین یاد می‌شود و زندگی در آنها را مایه شرمندگی و آبروریزی و مشقت می‌دانند. گرچه امانتداری از روایت، وظیفه راوی محسوب می‌شود اما به قیاس مستندنگاری‌ها یا مجموعه‌های روایی دیگر می‌شد این‌ها را به اسامی مستعار یا کدگذاری شده تغییر داد تا عزت‌نفس و کرامت ساکنین این محله‌ها (با وجود اینکه نام شهر گاهی برده نشده بود ولی با قراین کاملا قابل کشف بود) خدشه‌دار نشود و ضمن بیان نگاه غلطی که راوی هم از آن آسیب دیده، این نگاه غلط در جامعه بزرگتری تسری نیابد. هرچه باشد از قدیم‌الایام اعتقاد ما به این است که «شرف المکان بالمکین».
در کل اگر از طرفداران مجموعه روایت‌های گردآوری شده پیرامون یک موضوع باشید حتما این کتاب به یکبار خواندنش می‌ارزد. کوتاهی و پرهیز از اطناب در روایت‌ها از نکات قابل توجهی است که در تمام کتاب رعایت شده، هم‌چنین حاشیه نرفتن و اجتناب از دادن اطلاعات اضافی بی‌ربط به سیر ماجراهای مدنظر هم در این مجموعه مشهود است که هردوی این موارد به طور حتم نگاه ریزبین و ظریف و دقیق زهرا کاردانی را به همراه داشته است.
عنوان: قربانی شهریور/ پدیدآور: زهرا کاردانی/ انتشارات: جام‌جم/ تعداد صفحات: 160/ نوبت چاپ: اول.
انتهای پیام/
