مجله الکترونیک
نویسنده
مروری انتقادی بر «کتابخانه نیمه‌شب»
کتابخانه نیمه‌شب درون‌مایه روان‌شناختی دارد یعنی داستان قائم بر یک اختلال روانی شیوع یافته در عصر حاضر است به نام افسردگی. به همین دلیل ما باید با یک رمان با نظرگاه روان‌شناختی روبه‌رو باشیم. داستان کتابخانه نیمه‌شب، قصه دختری‌ست که در ملال افتاده و همه چیز زندگی‌اش را در تداوم یک حسرت عمیق پایان‌ناپذیر می‌بیند […]
مروری بر یکی از تاره‌ترین آثار سیدمهدی شجاعی
چیزی که در این میان وجود دارد چیستی و چرایی ادبیات دینی موسوم به ادبیات آئینی است که اگرچه از دیرباز در فرهنگ عوام و فرهنگ خواص حضور داشته است اما شکل کنونی آن که به عنوان رمان دینی یا رمان آئینی از آن یاد می‌شود قدمت چندانی ندارد. ادبیات آئینی را می‌توان یک گونه یا […]
مروری بر رمان «تاریک ماه»
نویسنده در بیان داستان خود از زبان تصویر خوب استفاده می‌کند و مخاطب می‌تواند از فرم برخاسته از داستان برای خود تصویر ذهنی بسازد اما نویسنده در زبان و نثر خود برای اینکه آشنایی‌زدایی کرده و تعبیر خاص و جدیدی از یک موقعیت بسازد، کمی شاعرانگی می‌کند و این مطلب در سراسر داستان آن‌قدر زیاد […]
گفت‌وگو با لیلا مهدوی درباره «نشان حُسن»
ــ خانم مهدوی شما تاریخ نوشتید یا رمان؟ مهدوی: رمان دینی نوشتن یک جاهایی می‌شود تاریخ‌نویسی و این نقد را قبول دارم چون تخیل کمرنگ می‌شود، دست نویسنده داخلش بسته می‌شود، خصوصاً در شخصیت‌پردازی و مهمترین اتفاقی که در رمان دینی می‌افتد این است که مخاطب می‌داند داستان چطوری دارد تمام می‌شود و این کار […]
روایتی از عجز انسان مدرن در «جاده»
اولین باری که عمیقا به مرگ فکر کردم وقتی بود که بالای گودی قبر یکی از عزیزانم ایستاده بودم و پیکر متوفی دو قدم آن‌سو تر آماده عزیمت بود. آن لحظه‌ها اگر چه نوجوان بودم اما می‌توانستم نزدیکی و سایه نزدیک مرگ را احساس کنم و با تمام وجودم تلاش کنم تا مفهوم نیستی را […]
همه‌چیز به آن هشت سال برمی‌گردد
جهان داستانی شکارچیان ماه، بزرگ است. نویسنده هم‌زمان دارد زمان‌های مختلفی را که تجربه کرده نگاه می‌کند و داستان را پیش می‌برد. کاری به فرم ندارم که به دریچه نگاه راوی سیالیت بخشیده است. قصه شکارچیان ماه قصه شکل‌گیری هویت و فردیت بسیاری از آدم‌های تاثیرگذار در جامعه ماست. نویسنده در شکارچیان ماه تاریخ نمی‌نویسد. […]
گزارش بی‌کم و کاست یک بحران
فردین آریش به واسطه جنوبی بودنش توانسته است با تجربه زیستی مردم خوزستان احساس هم‌ذات‌پنداری برقرار کند و از در فرهنگ خاص مردم غیزانیه وارد شود. او جنس معیشت مردم خوزستان را می‌شناسد و رنجشان را می‌فهمد. به همین دلیل در بیان روایت نقاط بحرانی موثری می‌سازد و گرانش‌های خرده‌روایت‌هایش حول محور مناسبی می‌چرخند و […]
جای خالی نخ تسبیح در روایت‌های امیر خیام
کتاب «سد نصرالدین» را که خواندم، شخصیت «عزیزجون» من را یاد مادربزرگم انداخت و خانه عزیزجون یاد خانه مادربزرگ در محله قدیمی جنوب شهر تهران را برای من زنده کرد. بیشتر مردم تهران امام‌زاده سید نصرالدین و محله‌اش را می‌شناسند به همین دلیل کتاب از همان عنوان چراغ سبز آشنایی را روشن می‌کند. از حق […]
مروری بر کتاب «عملیات عطش»
مهمترین خصیصه در عملیات عطش این است که نویسنده در تمام صحنه‌ها حضور تاثیرگذار و متحرک دارد. این که می‌گویم متحرک به معنای این است که عنصر نویسنده در داستان منفعل نیست و انعطاف‌پذیری دارد و در نهایت همین حضور پررنگ نویسنده در وسط معرکه سبب زیبایی زبان و استاتیک شدن روایت شده است. نویسنده […]
مروری بر آخرین یادگار احمد محمود
احمد محمود در داستان درخت انجیر معابد آراء خود را درباره جامعه مطرح می‌کند. در واقع او جامعه را در این اثر به یک چالش بزرگ دعوت می‌کند که بر خلاف آثار قبلی‌اش، این‌بار هیچ قدرتی را در تسلط و پیشبرد نشان نمی‌دهد بلکه روح توده را به عنوان خاستگاه اراده جمعی و تاثیر فراوانش، […]
شخصیت اصلی «گاف» زن است
من رمان گاف را یک اثر چند وجهی می‌دانم که از هر سو سعی کرده است دایره نگاه خود را وسعت بدهد و در میزانسن‌های مختلف حرف برای گفتن داشته باشد. چه درباره فرم اثر که مختصری به آن اشاره کردم و چه درباره ماهیت و مضمون اثر. یکی از نکته‌هایی که در این رمان […]
روایت یک مادر از اربعینی که جا ماند
آن سال بهمن ماهش بالاخره برف بارید. تمام راه را من هم مثل دانه‌های ریز سرگردان در آسمان، سبک و رها بودم. به خودم وعده داده بودم صدایش را ضبط کنم. موبایلم آماده بود. حتی گفتم اگر بشود یک عکس هم بگیرم و برایش بفرستم. وقتی رسیدم منتظر آسانسور نماندم. پله‌ها را آرام و با […]
«فراموشان» مخاطب را به عرصه تفکر می‌کشاند
حرف تازه و یافتن روایات کمتر شنیده شده یک طرف بحث است، پاک کردن روایات نادرست و خرافات که به لطف بعضی مداحان محترم که برای مجلس مدحشان زحمت خواندن مقتل را نکشیده و به بهای اشک حرف‌های غیر معتبر می‌زنند طرف دیگر بحث، که زحمتش را نویسنده باید متحمل شود. مجموعه ناداستان فراموشان مشتمل […]
«سکه‌های سفالی» تحت‌تاثیر آثار قبل از خود است؟
سکه‌های سفالی از دسته ادبیات آیینی، در مقام مولف، در زمره داستان‌های تاریخی قرار می‌گیرد که اگر چه تحت تاثیر واقعه عظیم عاشورا و شخصیت عزیز امام حسین است اما به خاطر شخصیت‌هایی که انتخاب کرده است، داستان‌پردازی و تخیل در آن محدودیتی ندارد و دست نویسنده باز است اما نکته‌ای که در این میان […]
روایتی از سفری که با باقی سفرها فرق دارد
حالش غریب بود. زیاد با کسی هم صحبت نمی‌شد. هر بار نگاهش می‌کردم به یک نقطه خیره بود. البته با خودش قصد کرده بود قرآن را در این سفر ختم کند. اما هر چه بود، به دلم نشسته بود و دوست داشتم با او حرف بزنم. می‌گفت: «احرام بستن یعنی بدون تمام این تعلقات بایستی […]
ادبیات علیه زیاده‌خواهی و استثمار
نویسنده در داستانش آدم‌ها را چند بخش می‌کند. تکلیف دسته اول که معلوم است. صاحبان قدرت و ثروت. همان اهالی سفید پوست آمریکایی. اما قصه از دسته دوم است. یکی مهاجران و دیگری سیاهان. قاعده بازی در داستان را این‌ها می‌سازند. نسبت‌ها معلوم است. اقتصاد و بقای حکومت نیازمند صنعت است، پس سیاست را می‌خرد […]
نگاهی تازه به جنگ در «مهاجر سرزمین آفتاب»
نکته‌ای که در بررسی این روایت به لحاظ فرم وجود دارد، تقابل فرهنگ است. این که بتوان حول دو فرهنگ از دو جامعه که فاصله بسیار زیادی با هم دارند دست به مشاهده و بررسی زد، یکی از ویژگی‌های بارز این اثر است. نویسنده در کنار راوی، به دوگانگی فرهنگ اول واقف می‌شود و بعد […]
خرمشهر آزاد شد ـ 9
راوی در «چراغ‌های روشن شهر» ساختار را می‌شکند و از این درد مشترک حرف می‌زند. یک هدف مشترک در این اثر فرد و جامعه در کنش با یکدیگرند و همین طور می‌تواند از اثر فرد و کنش و تاثیر قدرتمند بر یک جریان و یک گروه، حرف بزند. در «چراغ‌های روشن شهر»، گاهی مسیر «از […]
جان‌مایه «ویولون‌زن روی پل» رنج است
مهمترین ویژگی در «ویولون‌زن روی پل» همین است که نویسنده قصد ندارد خود را قضاوت کند. به نظر می‌رسد راوی داستان، در قدم نخست نوشتن قصه، اول سنگ‌هایش را با خودش واکنده و به تعادل رسیده است زیرا قلم خود را آزاد می‌گذارد تا نگفته‌ای باقی نماند. به نظر من همین نکته نقطه عطف روایت […]
مروری انتقادی بر رمان «آبنبات هل‌دار»
داستان «آبنبات هل‌دار» ارجاعات زیادی دارد و مخاطب آشنا با دهه شصت را پر از خاطره می‌کند و این را هم می‌توان به زیست نویسنده نسبت داد و هم هوشمندی او در به‌کارگیری این جزئیات برای جذب مخاطب. یکی دیگر از نکات داستان این است، علی‌رغم این که در یک جریان پر از درام در […]
جهانی زنانه در «ساعت دنگی»
یکی از خصوصیات کتاب که مخاطب را جذب می‌کند شیوه ارائه آن است. در ادبیات داستانی بلند به خصوص در بخش ژانر چه در ادبیات ایرانی و چه در ادبیات خارجی شاهد انتشار داستان به صورت سه‌گانه هستیم اما در مجموعه داستان کوتاه ارائه محتوا به شکل تریلوژی یک حرکت تازه و نو به حساب […]
«جنایت و مکافات» نقطه پرواز داستایفسکی است
رنج در ادبیات داستایفسکی رسیدن به نقطه اوج است. عیش مدامش درد است و نگاهش به انسان. انسان در ادبیات داستایفسکی غایت و هدف است و او را در جایگاه بالایی می‌بیند. در مقام سخت‌ترین انتخاب‌ها می‌گذاردش و بعد خودش روی چهار پایه‌ای می‌نشیند و به کنش‌ها و انتخاب‌های تصویری که خلق کرده است، نگاه […]
تصویری ملموس از رنج در «عاشقی به سبک ون‌گوگ»
«عاشقی به سبک ون‌گوگ» در دو خط داستانی پیش می‌رود. اما این خطوط موازی اصلا با هم خوب تنیده نمی‌شوند و کلمات کتاب مثل ذرات جدا از همِ معلق مانده در اتمسفرند. همین یک دست نشدن و گم شدن سر رشته در پیش رفت و ادامه رمان سبب می‌شود که علی‌رغم نثر خوب، مخاطب رمان […]
«شنل» گوگول چه نقشی در ادبیات دارد؟
او مجبور است برای شنل تازه قناعت کند و فقیرانه‌تر از قبل زندگی کند اما همین تغییر روح او را به بازی می‌گیرد و سبب غنای روحش می‌شود. آکاکی ، کم‌کم از حالت درخودماندگی جدا می‌شود و خود را عضوی از یک کل به نام جامعه پیدا می‌کند. کت یا همان شنل از دست می‌رود. اینجا […]
نوجوان با قهرمان داستان زندگی می‌کند
کتاب «طوقی» نمی‌خواهد جهت بدهد و پیام برساند. چیزی را نوشته که حاصل تجربه زیسته و عین واقعیت است به همین دلیل می‌تواند اثر ببخشد. داستان حاصل یک زیست متفاوت و حس زمان جنگ است. داستان زندگی یک نوجوان که در فراز نشیب روزهای جنگ، با چالش‌هایی مواجه می‌شود که چهارچوب داستان را ساخته و […]
«بی‌نام پدر» داستان شخصیت‌هاست
داستان در سه خط روایی پیش می‌رود. اینکه این سه خط داستانی بتوانند در همه تنیده و یکپارچه شوند و نمودار منطقی برای قصه بسازند حاصل فرم است. یعنی نویسنده نشان می‌دهد اگر تکنیک مبتنی بر پیرنگ باشد، منجر به فرم می‌شود. از طرفی پیرنگ قصه هم دست نویسنده را در فرم باز گذاشته است […]
«ماتی خان» حرف‌های تازه و جذابی دارد
نویسنده در داستانش از عناصری یاد می‌کند که در حیات ترکمن‌ها نقش اساسی دارند. با این همه مخاطب ایرانی از ماجرای آن خبر دارد. اسکان اجباری ترکمن‌ها در حوالی رود اترک و از قدرت افتادن خان‌های ترکمن، در زمان رضا خان، داستان ناآشنایی نیست اما تصویر کردن این داستان بر اساس موقعیت‌های دراماتیک تازه، حرف‌های […]
زاویه دروبین این روایت روی قلب مادران بسته شده
کلمات کاری می‌کنند هر صفحه را که ورق می‌زنی، بوی تند وایتکس از روی کاغذ بالک بلند شود و تا عمق ریه‌هایت را بسوزاند. ناخودگاه پوست پشت دستت به خارش و سوزش بیفتد و دهانت طعم گس و تلخی بگیرد که عطش به جانت بریزد و یک ریز به دنبال جرعه آبی باشی تا آتش […]
«دیلماج» گویای اشراف نویسنده به تاریخ است
«میرزا یوسف خان» راه زیادی می‌پیماید تا به «زینت» برسد. در طی این راه، مسیر داستان از سیاست و فضای روشن‌فکری آن زمان می‌گذرد و نویسنده تلاش می‌کند علاوه بر اینکه داستان تاریخی می‌نویسد، تحلیل سیاسی خود را نیز از زمان مشروطه بیان کند. قصه درباره مردی است که در دستگاه امیرکبیر، مستوفی‌گری می‌کند. بعد […]
ضرباهنگ «پاییز آمد» دلنشین است
نکته‌ای که در «پاییز آمد» دیدم این است که ما از فضای حاکم بر جامعه آن هم در دو برهه حساس پیروزی انقلاب و شروع و روند جنگ تحمیلی هیج نصیب و تصویری در روایت نداریم. تصورم از مستندنگاری که خاطره‌نویسی یکی از انواع آن است، این بود که راوی باید گزارش دهنده تمام وقایع […]
این کتاب نمی‌گذارد آب خوش از گلویتان پایین برود
خط داستانی مشخص و روشن است. داستان پیرنگ محکم و استواری دارد که همه المان‌های آن به پیرنگ وفادارند و این نکته از ویژگی‌های ادبیات ژانر است. «یورش سرد» از چند لحاظ قابل اهمیت است؛ اول اینکه داستان از دل تاریخی روایت می‌شود که از زمان حاضر فاصله بسیار دارد. همین بستر تاریخی نیازمند تحقیق […]
چالشی سخت در دل یک ماجرای تاریخی
داستان از خان کوه هزار مسجد است و بکتاش و عالیه‌اش. بکتاشی که می‌خواهد کیخسرو شاهنامه باشد. نویسنده می‌خواهد تاریخ را با فرهنگ کهن گره بزند و برای این اسطوره‌یابی چه اثری مستحکم‌تر از شاهنامه می‌تواند بیابد. تلفیق داستان اگر با شاهنامه دست می‌داد داستان را چند پله بالاتر می‌برد اما دریغ که شاهنامه گویی […]
ابن‌عربی «گاه ناچیزی مرگ» پرده‌نشینِ مهجور نیست
مخاطب از پیش می‌داند آنچه پیش رو دارد از جنس عرفان است. اما نثر کتاب و قلم پرکشش و استفاده از عناصر داستانی، کتاب را دلنشین می‌کند. ریتم و نثر داستان در سایه ترجمه خوب، مخاطب را در هاله‌ای از آرامش به دنبال خود می‌کشد و در میان سطور داستانی آن غرق می‌کند. «گاه ناچیزی […]
«همزاد»؛ قصه رنج آدم‌های سیاه و سفید
شخصیت شیرزاد تنها یک قهرمان کشتی با توانایی ذهن برتر و حس برتر نیست بلکه نماینده یک نسل است. نه تنها او بلکه شخصیت‌هایی که آقای آزاد در رمانش می‌سازد هر کدامشان حرف‌هایی دارند که در پسشان منظوری نهفته است. شهرزاد، ربابه، آرام، سروان و… داستان را روابط میان انسان‌ها می‌سازد. یک نکته‌ای که در […]
آیا می‌توان گفت «برادران کارامازوف» آئينی نیست؟
در آثار ادبی و مشهور جهان نمونه‌های روشنی از ادبیات آئینی دیده می‌شود، برای من جذاب‌ترین‌شان «برادران کارامازوف» است. البته که داستایفسکی نظرگاه روان شناختی دارد و آثارش با اگزیستانسیالیسم و انسان‌گرایی و پرداختن به مقوله رنج شناخته می‌شود. حالا گذشته از جایگاه اخلاق می‌خواهم ادعا کنم که «برادران کارامازوف»، آئینی است. زیرا در این […]
خواندن تاریخ با زبانی غیر از تاریخ
متقدم‌ترین مقتلی که در دست است از ابومخنف نقل شده که شیخ مفید در ارشاد به آن گزارش استناد می‌کند. مقاتل معروف دیگری چون لهوف و مقتل الحسین خوارزمی نیز به رشته تحریر در آمده‌اند. من اعتقاد دارم مقاتل اولیه به‌خصوص ابومخنف علی‌رغم سخت‌خوانی، چون با حادثه قرابت بیشتری دارند، بی‌پیرایه‌تر از آن حرف می‌زنند. […]
