مجله الکترونیک
نویسنده
نگاهی به «مردگان باغ سبز» با تکیه بر تکثر گفتمان‌ها
«مردگان باغ سبز» رمانی تاریخی ـ اجتماعی است که داستان زندگی سه نسل از یک خانواده را در خود جای داده است.
نگاهی متفاوت به رمان سوران سرد
طبیعت در رمان سوران سرد صدای سلطه دارد. به عبارت دیگر مکان رخدادها باعث شده است که طبیعت به منزله امری فرا دست عمل کند نه فرودست.
نقدی بر رمان نامزد جایزه ادبی جلال آل‌احمد
فصل توت‌های سفید رمان نیست؛ به دو دلیل عمده و جدی. هم تعداد کلمات این داستان و هم تعدد شخصیت‌ها در کنار داستان لاغر آن، این کتاب را قطعا در رسته داستان‌های بلند قرار داده است. فصل توت‌های سفید یک داستان بلند تقریبا پنجاه و دو هزار کلمه‌ای است. با اینکه در این زمینه نه […]
نقدی بر رمان «مدیر مدرسه» جلال آل‌احمد
آل‌احمد از طبقه متوسط اجتماع و از میان همین توده‌های مردمی که بدنه و قوام فرهنگ و ادب و هنر با آنها و برای آنها می‌بالد، برخاسته است. او که در یک خانواده مذهبی رشد یافته، حالا که قلم به دست گرفته و توانسته خود را تا مرز فرهیختگان ادب بالا بکشد، از همین مردم […]
نگاهی به رمان «جمجمه‌ات را قرض بده برادر»
نویسندگان این روایت و رمان‌ها که به سبک رئالیستی و تحت تأثیر عظمت واقعه جنگ نوشته شده‌اند، اغلب به ثبت و ضبط وقایع و انتشار سریع آن پرداخته‌اند. هرچند ارزش بخش مهمی از رمان‌های این دوره مربوط به این نوع رمان‌های واقع‌گرایانه است، اما به قول عبدالعلی دستغیب خطر رئالیسم این است که این دسته […]
ادبیات ایران برای یکی از متفاوت‌ترین زنان تاریخ چه کرده است؟
دختر امیرالمومنین علی (علیه السلام) دارای علم وافر خدادادی بود. ابن‌عباس از وی با این عبارت نقل می‌کند و می‌گوید: «بانوی خردمند ما زینب (سلام الله علیها) و همین بس که در بنی‌هاشم به «عقیله» یعنی بانوی خردمند معروف بود و آن هنگام که حضرت زینب (سلام الله علیها) در اسارت وارد کوفه شد. او […]
نگاهی به بن‌مایه آثار رضا امیرخانی در پنجاه سالگی‌اش
اگر بخواهم همان صراحت منتقدانه و همیشگی‌ام را در این یادداشت به کار بگیرم باید همین سرآغاز کار به صراحت بگویم مانند نویسنده این یادداشت می‌توانید برخی یا همه داستان‌های امیرخانی را دوست نداشته باشید. حتی می‌توانید به صراحت داستان‌هایش را با ادبیات تند و علمی و بی‌رحمانه‌ای نقد کنید، اما با این حال حرکت […]
روایتی طنز از نتایج تک‌فرزندی
نویسنده در موقعیت‌های گوناگون و متفاوت به نتایج گریزناپذیر تک‌فرزندی نقب می‌زند. مانند موقعیتی که در آن سعید عاشق می‌شود و حالش خوب نیست، آرزو می‌کند کاش خواهر بزرگ‌تری داشت تا می‌توانست با او در این مورد گفتگو کند و این بار سنگین عاشقی را با خواهرش تقسیم کند. یکی از رؤیاهایش این است که […]
مروری بر کتاب «تابستان 69»
هر جامعه‌ای به هر مقدار که به حفظ تجربیات، مهارت‌ها و سنت‌هایی که در بوته فراموشی قرار دارند، ارزش قائل شود و به تبیین زمینه‌های پنهان وقایع و حوادث بپردازد، به همان میزان به تاریخ شفاهی در آن جامعه اهمیت می‌دهد. وجه تمایز تاریخ شفاهی با خاطره‌نویسی در این است که در خاطره‌نویسی، فرد مطالعات خود […]
نزدیک شدن به روایت با «سلول‌های بهاری»
حسین بهاروند، استاد و پژوهشگر در پژوهشکده زیست‌شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان، در اسفند ۱۳۵۰ در شهر اصفهان به دنیا آمد. اما پدر و مادرش از اهالی خرم‌آبادند. او در دانشگاه‌های شیراز، شهید بهشتی و خوارزمی تحصیل کرد و در سال ۱۳۷۶ به پژوهشگاه رویان پیوست و پس از چند سال پژوهش، در […]
«برده سور»؛ شیک و پوک مثل کومله
سازمان کومله کردستان حزب کمونیست ایران با مشی سیاسی کمونیستی و چپ رادیکال فعالیت می‌کند. این گروه در گذشته سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران نام داشت، اما با تأسیس حزب کمونیست ایران در سال ۱۳۶۲ به این حزب پیوست و با پذیرفتن نقش سازمان منطقه‌ای این حزب در کردستان ایران، نام خود را به کومله […]
کتابی که روی ضعف حافظه مخاطبان حساب کرده
ساواک را شاید بتوان بدنام‌ترین و منفورترین نهاد نظام پهلوی دانست. از چریک چپ تا ملی‌گرا و مذهبی هر کس که صابون ساواک به تنش خورده همه هم‌آواز بر بی‌رحمی جاری در آن نهاد متحد هستند. اما سی‌وسه سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1390 پس از سال‌ها زندگی در سکوت، عرفان قانعی‌فرد بنا […]
روایتی کم‌حجم ولی مهم از دوران معاصر
درگیری عمده داستان بین مرداس و شهریار است و خرده روایت‌ها به شکل‌های گوناگون به داستان‌های شاهنامه به‌ویژه رزم‌نامه ایران و توران نقب می‌زند. سرانجام شهریار به آرزویش می‌رسد. سؤالش را از رضاخان می‌کند و پاسخی که دریافت می‌کند دستگیری، شکنجه و مرگ در زندان قصر به‌دست پزشک احمدی است که او را به سرنوشت […]
نقدی بر کتاب «رنج بی‌پایان عشق»
این کتاب به زندگی‌نامه تنه جدی می‌زند تا به خاطراتی حول یک موضوع. با اینکه چند محور اساسی وجود دارد که تنهایی خاطراتش را پیرامون آنها سامان داده است. اما در مجموع ما با جزیره‌ای از خاطرات روبه‌رو نیستیم بلکه با یک کل منسجم پیرامون زندگی(زندگی‌نامه) مواجهیم که چند اشکال اساسی دارد. ایراداتی که رفع‌شان […]
«برج ناز»؛ روایتی مردسالارانه از جامعه‌ای سنتی
هرکدام از فصل‌ها شرح ملاقات با یکی از نزدیکان راوی است، بدین ترتیب آدم‌های داستان برج ناز طی فرایند گفت و شنود، ماجرای زندگی‌شان را برای راوی و مخاطب شرح می‌دهند و به این ترتیب آرام‌آرام جغرافیای انسانی حول‌وحوش جودت را می‌سازند. آدم‌های قصه می‌آیند و می‌روند و این رفت‌وآمد آنقدر سریع رخ می‌دهد که […]
پای خاطره‌نویسی یک بچه‌طهرون
این کتاب در نگاه اول، مجموعه خاطرات است اما در فرامتن و در افقی وسیع‌تر، کتاب شامل بخش‌های مهمی‌ست که شخصیت و زندگی را می‌سازند. هرچند بنابر حدس قوی، نویسنده فقط بخش‌هایی از زندگی و خاطراتش را به اشتراک گذاشته است اما همان بخش‌های گزینشی واجد مولفه‌های مهم در ایجاد عادات و خلقیات هر فرد […]
مروری بر «مکاشفه بهاری یک همسایه واله»
محمد عربی در نقش نویسنده این داستان، خساست به خرج نداده و از هر طیفی در حوزه یک نماینده در داستانش قرار داده است. از آدم‌هایی سطحی، فرصت‌طلب و خشن و گاهی حتی فحاش بگیرید تا بریده از حوزه و حتی نمایندگانی با تفکرات انجمن حجتیه. (من در فرایند اشاره به این موضوعات در پی […]
مروری بر رمانی که پا در واقعیت دارد
شخصیت احمد در رمان یاماها شخصیتی چندبعدی است؛ کسی که در عین اینکه در یک خانواده سنتی بزرگ شده و سنت‌ها و قوانین خانوادگی آن را پذیرفته و به آن پایبند است، مسیری به ظاهر متفاوت را در پیش می‌گیرد و در این مسیر تجاربی را از سر می‌گذراند که باعث تحول شخصیت و دیدگاه […]
آغازی خوب با پایانی روشن
محله ناظرآباد مصداقی از محله‌های فقیرنشینِ حاشیه‌ایِ شهرهای بزرگ است. اما آنچه به عنوان اوج نقطه تضاد در رمان رخ نشان می‌دهد و از این رهگذر عدمِ تعادلِ رمان تعلیق و جذابیت را افزایش می‌دهد آنجاست که ارغوان، معلم شاگردانی است که هیچ شباهتی به ناظرآبادی‌ها ندارند. در واقع هرچه آنان دارند، ناظرآبادی‌ها ندارند و […]
«عمارت هیتلر» داستان معمایی چند نسل
«رمان تاریخی» تنها به کار آموزش تاریخ در قالب داستان نمی‌آید؛ بلکه باید قبل از همه، تمام عناصر و سازه‌های اصلی، خیالین، نمادین و دلالتگر رمان را در خود داشته باشد وگرنه تا سطح گزارشی روایی سقوط می‌کن. ایتالو کالوینو رمان‌نویس برجسته ایتالیایی می‌گوید: «قصه، زاده «ایماژ» یا تصویر ذهنی است نه مخلوق تزهایی که […]
روایتی از شغلی پرخطر و کم درآمد
آنهایی که صفحه روزنامه فرهیختگان را دنبال می‌کنند با نام صادق امامی آشنا هستند. امامی از رسته روزنامه‌نگاران تحقیقی محسوب می‌شود. همان‌هایی که به جای نشستن پای مانیتور و جستجو در موتور جستجوی گوگل و به جای تلفنی کسب اطلاع کردن در اولین فرصت کوله‌ای جمع و جور می‌کنند و با اولین پرواز و یا […]
روایتی متفاوت از داستان تمام‌نشدنی عاشورا
قهرمان، زبان و دغدغه‌های رمان شیر نشو نوجوانانه‌اند اما به خوبی می‌تواند بزرگسالان را هم جذب خودش کند. شیر نشو نوستالژی‌ای است از روزهای عظمت و شوکت تعزیه‌خوانی در ایران و همینطوری همدلی مردم در سختی‌های دوران جنگ و بدین ترتیب رمانی در فضای معاصر ایران است. کتاب داستان زندگی، ترس‌ها و تصمیمات جمشید است، […]
روایتی از سایه‌نشینان تاریخ کربلا
«فراموشان» داستانی نود و شش صفحه‌ای با همین محور به قلم داوود غفارزادگان است. فراموشان با زیر عنوان «داستانی از واقعه کربلا» دربردارنده شش روایت با عناوینی نظیر «روایت قاصد والی مدینه»، «روایت همسر زهیر بن قین»، «روایت یکی از سربازان حربن یزید ریاحی»، «روایت غلام عبیدالله بن زیاد»، «روایت یک کاتب گمنام» و «روایت […]
پیوند تاریخ و ادبیات در «اعترافات کاتب کشته شده»
«اعترافات کاتب کشته شده» نوشته ساسان ناطق رمانی تاریخی مربوط به وقایع عاشوراست. قصه این رمان در ظهر عاشورا و در کربلا رخ می‌دهد. شبانی برای دریافت پول گوسفندان خریداری‌شده توسط سپاهیان عبیدالله‌بن زیاد به لشکر آنان می‌آید و پا به خیمه کاتبان می‌گذارد که در پی ثبت و ضبط وقایع جنگ برای امرای خود […]
مروری بر دو کتاب روایی از فاجعه منا
تاریخ شفاهی به خودی خود هیچگاه نمی‌تواند به‌عنوان یک امر مفید یا ضرررسان تلقی شود در واقع این پدیده را که بیش از هر چیز متعلق به جهان معاصر است؛ می‌توان با این جمله معروف میلان کوندار درباره ادبیات سنجید: «ادبیات، جنگ حافظه است علیه فراموشی». به همین ترتیب می‌توان گفت تاریخ شفاهی به واسطه […]
جستاری بر کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب»
هجرت یک اصل بزرگ و بسیار عمیق است. هجرت به دو حوزه داخل و خارج وجود انسان قابل تقسیم است، لذا در یک تقسیم‌بندی کلی، دو نوع هجرت، انفسی(درونی) و آفاقی(بیرونی) وجود دارد. تعابیر مختلفی از این دو مفهوم قابل ذکر است: مکانی و مکانتی، بیرونی و درونی، جسمی و روحی، ظاهری و باطنی، مادی […]
پرسش‌هایی درباره روایت‌های ما از فتح و شکست در جنگ
جنگ هشت ساله بین ایران و عراق که بعدها با عنوان «دفاع مقدس»، وارد عرصه سیاسی و اجتماعی ایران شد، به تدریج به نمادی از هویت ملی بدل شد که بر تمام پدیده‌ها و تحولات اجتماعی تأثیر گذاشت. در این میان، عرصه ادبیات و هنر نیز مستثنی نبود و خلق آثار هنری و ادبی با […]
راه رفتن نویسنده بر لبه تیغ در «سال گرگ»
در «سال‌گرگ» تقریباً پانصد صفحه‌ای شخصیت اول داستان تقی شهرام است و این یعنی ما این شانس را داریم که از نمای بسیار نزدیک، به مهم‌ترین‌چهره سازمان در ماجرا تغییر مشی نزدیک شویم و سیر تحول و تغییر او و گروهکش را از مجاهدین به منافقین ببینیم. «سال گرگ»، چنان که «رمان» می‌خوانیمش، نه یک […]
خرمشهر آزاد شد ـ 1
قصه این کتاب تجربه سال‌ها مبارزه زهره فرهادی در شهر خرمشهر و آبادان تا پایان جنگ تحمیلی است. گفتنی است این کتاب توسط خانم «فائزه ساسانی‌خواه» به رشته تحریر در آمده و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. آنچه در شخصیت زهره فرهادی به عنوان راوی کتاب نمود بارز دارد تشخص در هویت اوست. […]
ماجرای زیرساخت‌های فسادزا در «روز داوری»
ژانر معمایی نوعی سبک جدید است که در سال‌های رنسانس در انگلیس رواج یافت. دورانی که با ظهور سوادآموزی همزمان بوده است. با بالاتر رفتن سطح سواد مردم، استقلال در تفکر و اندیشه افراد بیشتر شد و احترام به ذات و ماهیت بشر باعث شد که توانایی و قدرت افراد در حل مسائل، بیشتر مورد […]
ناکام در رسیدن به یک قالب روایی
گفتمان روایت و تجربه زیسته، این دو گونه ارتباط با جهان به تفاوتی کاملاً کیفی اشاره دارد. در تضاد با آنچه تجربه زیسته ما در لحظه و از هستی می‌تواند داشته باشد؛ یعنی احساسی کاملاً درونی شخصی و شهودی که غیرقابل انتقال می‌نماید، در عوض قرار دادن آن در زنجیره روایی امور دیگر، به ما […]
قرن نو ـ جای خالی اندیشه در جهان قصه‌ها
باید بگویم ادعا ندارم که همه داستان‌های منتشر شده فارسی را در سال 1400 خوانده‌ام اما آن‌قدری که مخاطب آثار بومی بودم و هستم فقدان یک عنصر جدی را در داستان‌هایمان، ریشه‌دار و اصیل می‌دانم و می‌بینم. آن هم عنصری است که از نسبت جدی با اندیشه و تفکر به شکل عام آن و هستی‌شناسانه […]
«حال حیرت» تکرار مکررات است
گلستان از قضاوت شدن نمی‌ترسد. آنچه موجب صراحت گلستان است همین عدم ترس است. واهمه ندارد از اینکه انگ بخورد. او اهل نوشتن و اهل حرف زدن است خوب و روان وصمیمی حرف می‌زند حرف‌های او در مخاطب احساس همدلی ایجاد می‌کند. خب همه این‌ها درکنار کار ترجمه و گالری‌داری یعنی که او سوژه مناسبی […]
«محرمانه میلان» حکایت‌گر تضاد میان غرب و شرق است
مهاجر، با سردرگمی در فرهنگ کشور میزبان دچار اختلال هویت می‌شود؛ گویی از فرهنگ خویش گسیخته است، اما به فرهنگ کشور میزبان نیز هنوز تعلقی ندارد؛ بنابراین، برای یافتن هویت حقیقی خود، همواره در تکاپوست. فرد مهاجر، با دیدن و شنیدن آنچه در کشور میزبان می‌گذرد، دچار شوک فرهنگی، تزلزل شخصیتی و دوگانگی اندیشگانی می‌شود. […]
«آبنبات هل‌دار» روایتی‌ست از دهه‌ای عجیب در تاریخ معاصر
دهه شصت از آن مقاطع زمانی است که در میان دهه‌های معاصر ایران بیش از هر مقطع دیگری واجد مولفه‌های متعدد و متنوع پژوهشی بوده است. دهه‌ای که بلافاصله پس از انقلاب سال 57 از راه می‌رسد آن هم در حالی که در آن یکی از عجیب‌ترین و طولانی‌ترین جنگ‌ها در جریان بود. «آبنبات هل‌دار» […]
«سکه‌های سفالی» شعار نمی‌دهد
آنچه داستان‌های عاشورایی عصر حاضر را از دیگر متون نثر پیرامون واقعه عاشورا متمایز می‌کند، تلاش نویسندگان در دیگرگونه دیدن و دیگرگونه ارایه کردن این روز با مطالعه‌های دقیق تاریخی است. ظلمی که در روز عاشورا بر حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) و یارانش رفته، برای هر شیعه در اقصی نقاط عالم، برانگیزاننده نوعی از احساسات دینی […]
مواجهه با سوگ و مرگ در «سنگی که نیفتاد»
«سنگی که نیفتاد» کشمکش‌های فکری و سرشار از تردید مردی به نام سعید را تصویر می‌کند که بعد از مرگ همسرش با مادر و دخترش زندگی می‌کند. مادر سعید نماینده مادران سنتی نگران و دلسوز و اهل عبادت است. عابدی که نمی‌تواند گره از شک فرزند مصیبت‌زده باز کند. این رمان به شدت درگیر دو […]
«آه با شین» و مردمی که فرصت تحلیل مدرنیته را نیافتند
«آه با شین»، قصه مردی است که در انتهای زندگی با بیماری کهنه «زنده‌بودن» و «زندگی» به بیمارستان می‌رود و هربار با یک بهانه کوچک به خاطرات گذشته بازمی‌گردد. گذشته‌های دور، گاهی آنقدر دور که سنش قد نمی‌دهد و می‌رسد به خاطرات پدربزرگ‌هایش، اما چون معتقد است که زندگی و رنج و راحتش ارثی است […]
استعاره‌ای داستانی از روشنفکر ایرانی پهلوی دوم
رمان «عاشقی به سبک ون‌گوگ» با رویکرد تاریخی اشاره‌هایی جدی و غیرقابل انکار به جریان روشنفکری دارد. واقعیت این است که با فروپاشی بزرگترین جریان روشنفکرانه تاریخ معاصر، یعنی کمونیسم، اساس جریان روشنفکری جهانی از معنی کلاسیک خود و جزمیت و قاطعیت و پیشتازی فاصله گرفته است. در ایران هم که چشم‌داشتن به راه‌های سهل‌الوصول […]
«مفتون و فیروزه» تصویر جامعه ایرانی در دهه پنجاه است
انقلاب اجتماعی، انقلاب در ساحات گوناگون و طبقات جامعه است به گونه‌ای که ساختار سیاسی تحت تاثیر این اراده برای تغییر چاره‌ای جز دگرگونی وجود ندارد و نظام سیاسی قبلی ساقط می‌شود. انقلاب ایران انقلابی اجتماعی بود و از این‌رو نویسنده «مفتون و فیروزه» را تحسین می‌کنم که سراغ بخش مهم و مغفول این انقلاب […]
«ماتی خان» سراسر غیرت و حماسه است
راستش را بخواهید من این تکثر و تنوع حضور اقوام در ایران را موهبتی برای ایران و خودمان می‌دانم. این تفاوت‌ها در عرصه فرهنگ برای ما فرصتی را فراهم ساخته که من از آن به فرصت زندگی‌ساز تعبیر می‌کنم. لذت‌بخش و بی‌نظیر است سمنان، همدان، آذربایجان، خوزستان و ترکمن صحرا داستان خودش را داشته باشد. […]
راوی «شاه بی‌شین» اهل قضاوت نیست
رمان «شاه بی‌شین» اثری است که محمدکاظم مزینانی آن را بر اساس زندگی محمدرضا شاه پهلوی به رشته تحریر در آورده است. داستان این کتاب از بیماری شاه آغاز می‌شود و سپس با نگاهی به گذشته از کودکی تا لحظه مرگ محمدرضا پهلوی را روایت می‌کند آن هم روایت دوم شخص، همچنین نوع نگاه شاه […]
مجموعه داستانی با زبان سخت سمنانی
از این‌رو مفاهیمی که از آنها می‌توان داستانی کوتاه ساخت، تاب گسترش مفاهیم رمانی را ندارند و در قالب رمان نمی‌گنجند. هر چند از منظر ریخت‌شناسی حائز اهمیت بسیار باشند، با این تأکید که داستان‌های کوتاهی داریم که تأثیرگذارتر از بسیاری از رمان‌های طولانی هستند. با این توضیح مختصر برویم سراغ مجموعه داستان‌های کوتاه «ایوار» […]
عبور سمیه عالمی در کتابش از جنسیت
در این رمان ریحان نماینده زنی است که برای همراهی با همسرش با بخشی از درون خودش مواجهه می‌یابد که برای خودش هم غریب و ناشناخته است اما همین زن در رویارویی با مرگ فرزند اراده کرده است تا در آن سیاه‌چاله سوگواری باقی بماند. حالِ او حال همه آدم‌های عزاداری است که به سبب […]
رمانی معمایی‌ـ‌پلیسی از یک مسئله روز
رمان «برنامه‌نویس» نوشته وحید حسنی، رمانی در گونه معمایی و پلیسی است که طی آن با ماجرای علی تهامی دانشجوی کامپیوتر روبه‌رو می‌شویم. علی تهامی دانش و تبحر خاصی در هَک و ورود به سامانه‌های الکترونیکی دارد و می‌خواهد یک کار بزرگ انجام دهد. او با راهنمایی یکی از اساتیدش وارد یک پروژه امنیتی می‌شود […]
مروری بر «پروژه پدری» که روایت‌هایی از دل سکوت است
شروع کتاب با مقدمه‌ای جذاب از فاطمه ستوده دبیر مجموعه، یک مدخل کامل با یک دعوت وسوسه‌کننده برای شروع کتاب است. ستوده در همین مدخل با صمیمت پرده از حیرت خودش در مواجهه با احساسات پدرانه مردان نویسنده و جوان این مجموعه برمی‌دارد. اولین روایت غافلگیرکننده است. پدر این یادداشت قاسم فتحی یک جوان متولد […]
آمیختگی خیال و تاریخ در «دیلماج»
این همان نکته‌ای بود که نخستین نسل روشنفکری ایران آن را در نیافته بودند؛ بنابراین طرح اخذ تقلیدی تمدن غربی بدون توجه به بنیادهای نظری آن به شکست انجامید و این جامه بر تن ایرانیان راست نیامد. نسل نخست روشنفکری ایران با دست خالی صحنه تاریخ را ترک کردند، اما تجربه شکست آنها بر نسل […]
نقدی بر رمان «تشریف» از افق فلسفه هایدگر
صاحب این قلم به رمان «تشریف»، اثر علی‌اصغر عزتی‌پاک، از دو پنجره فلسفی و کلامی نگریسته بود. یک‌بار از منظر ژاک دریدا و نظریه متافیزیک حضور «تشریف» را بررسی کرده و بار دیگر از نظرگاه پساهزاره‌گرایی یواخیم فیوره‌ای. اما این‌بار از افقی دیگر به این رمان ایرانی نگاه می‌کنیم و آن هم مفهوم «دازاین» در […]
تحلیلی روان‌شناختی بر رمان «سوران سرد»
در هر سرزمینی، جنگ یکی از ناگوارترین حوادثی است که تأثیرهای عمیق و اغلب طولانی‌مدّت بر بخش‌های مختلف جامعه می‌گذارد. این تأثیرها عمیق‌تر و ماندگارتر خواهد بود، اگر جنگی نابرابر اتفاق بیفتد و مردم کشور را سال‌ها درگیر جنگی خصمانه و تحمیلی کند. چنین واقعه‌ای قطعاً قبل از آنکه ساختارهای جامعه را درهم بریزد، روح […]
آیا «همزاد» رمان اندیشه است؟
وجه تسمیه رمان همزاد ناظر به بازنمایی شگفت‌انگیز در روابط شیرزاد و شهرزاد به عنوان دوقلو است. باید توجه داشت تعلیق داستان در صورت عدم پرداخت رمان به مسئله دوقلوها و ارتباط با یکدیگر با تصادفی بودن بسیاری از این الهامات که در طول داستان به شیرزاد می‌شود قابل توجیه نبود. در مورد دوقلوها معمولا […]
تجربه‌ای تازه از روایت زنان در «پاییز آمد»
بعد از تمرکز بر خاطرات و زندگی‌نوشت‌های شهدا احساس نیاز به شنیده شدن زنانی که تجربه همسری شهدا را داشتند شدت گرفت و همین امر موجب شکل‌گیری حلقه گسترده‌ای از کتاب‌هایی شد که به خاطرات همسران شهدا می‌پرداخت. این کثرت فی‌نفسه از نقاط قوت ادبیات پایداری تلقی می‌شود با این توضیح که با همین تعدد […]
«باب اسرار» به داستان شمس و مولوی نمی‌پردازد
در کنار همه این جریان‌ها، وارد شدن کارن به ترکیه باعث زنده شدن خاطره‌های دوران کودکی و مخصوصا زنده شدن یاد پدرش می‌شود. او هنوز نمی‌تواند درک کند که پدرش چرا با مرد دیگری رفته بود و به طور کلی دنبال چه چیزی بود؟ کارن کم و بیش درباره مولانا و شمس و رابطه آن […]
آیا «زمین سوخته» واجد مولفه‌های رئالیستی است
پیش از ورود به مبحث اصلی این نوشتار لازم است یک گام به عقب برگردم و مختصر توضیحی در باب رئالیسم در ادبیات بدهم. رئالیسم یا واقع گرایی با رویکرد فلسفی نمایانگر نوعی نگاه و تمایل نسبت به هر پدیده و یا موضوعی است که خارج از ذهن و در عالم عین موجودیت دارد. اما […]
«مرلین مونرو غمگین نیست» با راوی یکه‌تاز
داستان واجد نام‌های واقعی و فکت‌های متعدد تاریخی است. نویسنده سعی کرده است که این فکت‌ها و نام‌ها را تبدیل به بستری برای روایت داستانی از زندگی کند. برای او نه جنگ به خودی‌خود موضوعیت دارد و نه حتی شرایط اجتماعی و سیاسی. بلکه انسان گرفتار در سیطره و اسیر شرایط است که موضوعیت دارد. […]
«حسینِ علی» مقتلی به فارسی سره است
راویان حادثه عاشورا چه کسانی هستند؟ راویان حادثه کربلا سه گروه هستند؛ گروه اول خود خانواده از میان اهل بیت(ع)، امام سجاد(ع) بیشتر از دیگران در این باره روشنگری کردند. گروه دوم از راویان عاشورا، خود دشمنان بوده‌اند. وقتی که ابن‌زیاد قصد داشته تا به لشکریانش جایزه دهد، هر کسی اعلام می‌کرده من چه کار […]
نقدی بر داستان «شب ایوب» اثر داوود غفارزادگان
یکی از زیر مجموعه‌های محتوایی ادبیات داستانی و از جمله داستان‌های بلند، ادبیات جنگ به صورت عام و جنگ هشت ساله ایران و عراق به صورت خاص است که از آن با تعبیر دفاع مقدس یاد می‌شود. ادبیات دفاع مقدس به مجموعه آثاری گفته می‌شود که درونمایه و موضوع آنها به مسائل هشت ساله جنگ […]
مرور خاطرات یک محکوم به حبس ابد
شرفکندی جانشین عبدالرحمن قاسملو شده بود که سه سال قبل در وین در شرایطی مشابه به قتل رسیده بود. سایر کشته‌شدگان عبارت بودند از فتاح عبدلی، از نمایندگان KDPI در اروپا، همایون اردلان نماینده حزب مزبور در آلمان، و نوری دهکردی مترجم، سایر اعضا گروه به شدت زخمی شده و صاحب رستوران خود بعداً در […]
مروری بر رمان برگزیده جایزه قلم زرین
از قرار و این چنین که از شواهد برمی‌آید و کتاب هم سعی کرده به اشاره کند این سنت همزمان با اصلاحات ارضی که در دوره پهلوی دوم و شروع روند مدرنیزاسیون ایران بود رو به فراموشی می‌گذارد. به بیان دیگر یعنی وقتی وسایل و ابزارآلات مدرن کشاورزی مثل تراکتور و… به کشاورزی مردم و […]
«ساجی» می‌توانست معمولی باشد!
فصل مشترک تاریخ در همه جوامع بشری تا پیش از عصر روشنگری، تک روایت‌های مبتنی بر خواست حاکمیت از سوی یک فرد یا افرادی خاص بوده است. پس از این دوران نگارش تاریخ گستره‌ای دراز دامن یافت که زوایای مختلف آن از سوی همه مردم نگاشته می شد. از این پس تاریخ شفاهی وجه غیر […]
سایه‌روشن‌های تاریخ ایران در «رژیسور»
تاریخ بیهقی و جهانگشای جوینی، در ادبیات فارسی، نمونه‌های خوبی از تاریخ روایی هستند و چنان با ویژگی‌های داستانی آمیخته‌اند که به سختی می‌توان آنها را در یکی از حوزه‌های تاریخ و یا داستان جای داد. در حقیقت، تلاش برای جدا کردن این دو حوزه، غالباً بیهوده به نظر می‌رسد؛ چون حداقل وجه تشابه تاریخ […]
