مروری بر روایت سفر خانم نویسنده از استانبول
این سفرنامه بوی عشق و حال می‌دهد
سفرنامه، عبارتی که برای آدم‌های عشق سفری مثل خودم هوس‌انگیز و حتی حسرت‌انگیز شده! و خب با این گرانی‌ها و حقوق یک قران دوهزار خبرنگاری انتظاری بیش از حسرت و هوس مسافرت نباید داشت. اما معصومه صفایی‌راد از آن دل گنده‌های روزگار است که همان یک قران دو هزار را اندک‌اندک جمع کرده و دل به دریا زده. اینکه می‌گویم یک قران دو هزار جمع کرده دلیل دارد که همین الان می‌گویم. معصومه و همسرش که آن زمان نامزد بودند، برای هر قدم و لقمه‌ای که برمی‌داشتند اول سراغ ماشین حساب گوشی می‌رفتند و بعد قدم برمی‌داشتند و لقمه می‌گرفتند. خلاصه کلام اینکه نویسنده‌ای که قرار است راجع به کتابش صحبت کنیم عشق سفر است، نه یک سفر که چندین سفر پربار در کارنامه خود دارد که هرکدام کتاب پر و پیمانی هم شدند.
علی‌ای‌حال امروز «استانبولچی» سوژه نگارش ما شده. «استانبولچی» بیشتر از هر چیز دیگری خود من را یاد کتاب «استامبولی» منصور ضابطیان انداخت و فکر می‌کردم که با همان حال و هوای کتاب ضابطیان مواجه خواهم شد. البته جلد کتاب هم همین منظور را به مخاطب منتقل می‌کند. اما با مطالعه مقدمه کتاب متوجه نکات دیگری می‌شوید. اولا که این سفر ابدا سفر تفریحی نیست، کما اینکه برای خیلی‌ها سفر به ترکیه و استانبول با عشق و حال همراه بوده! اما نویسنده کتاب برای دیدن محرم در ترکیه و بودن میان شیعیان ترکیه وارد استانبول و این فضا شده است. همانطور که در کتاب «آنجا که باد کوبد» محرم را میان شیعیان باکو تجربه کرده بود.
مخاطب کتاب با مطالعه مقدمه منتظر یک کتاب مذهبی و سراسر توصیفی از محرم در استانبول است. اما صفایی‌راد تاکید بیشتری به روایات تاریخی مناطقی که به آن‌ها پا می‌گذارد دارد. ارجاعات تاریخی و مذهبی که نویسنده میان موضوعات اصلی به آن پرداخته نشان از تسلط و مطالعه زیاد مسافر داستان است. همانطور هم که در آخر کتاب فهرست منابعی که مطالعه کرده ذکر شده. به شخصه برای خودم خیلی شگفت‌انگیز بود که نویسنده تا این حد به تاریخ مسلط باشد.
البته این گریز به موضوعات تاریخی و دینی، کم‌کم از جذابیت و اهمیت خودش خارج می‌شد. پرداختن به جزئیات و مطول‌نویس در متن اصلی گاهی به قدری زیاد است که مخاطب کتاب را گیج و سردرگم کند و گاهی فراموش کند کجای داستان است. این گریز به تاریخ و مذهب برای خود من که این کتاب را به قصد اطلاع از روزگار استانبول در ایام محرم مطالعه می‌کردم خسته کننده بود. طوری که تا صفحه 106 کتاب خبری از روایت محرم در استانبول نمی‌بینیم و فقط در حال مطالعه چالش‌ها و مشکلات روزهای اول سفر نویسنده و همسرش هستیم. البته نویسنده هم وعده یک کتاب مذهبی را نداده بود و با یک سفرنامه همه‌جانبه طرف بودیم. اما خواننده در مقدمه خوانده بود که راوی قصه برای تجربه محرم به استانبول سفر کرده است.
«استانبولچی» برای من خواننده صرفا روایت یک سفر چند روزه به استانبول و شرکت راوی داستان، در چند مراسم مذهبی بود. مخاطب نباید انتظار آشنایی با آداب و رسوم شیعیان بومی ترکیه در ایام محرم را داشته باشد. شاید از نظر مخاطب پرداختن به تعداد قدم‌هایی که نویسنده و همسفرش در کوچه پس کوچه‌های استانبول درگیر آن بودند جذاب نباشد. یا توصیف محل اقامت و غذاهایی که هر روز می‌خوردند از حوصله خواننده خارج است. ممکن است برای مخاطبی که به استانبول سفر نکرده، توصیف کوچه‌ها و خیابان‌ها گنگ و غیرعادی باشد.
چیزی که خیلی کم به آن پرداخته شده است، اصل داستان که همان عزاداری‌های محرم است. ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان علاوه بر شیعیان، اهل تسنن محب اهل بیت هم دارد که اشاره‌ای به آن‌ها نشده است. با یک حساب انگشتی بخواهم بگویم شاید شناخت ما از محرم در این کتاب به ده درصد هم نرسد. البته راوی داستان هم پا به نقاط جدید و غیرشیعی نگذاشته که چیز بیشتری برای گفتن داشته باشد. بیشتر در مراسمات ایرانی‌های ترکیه حضور داشته است. البته در چند مراسم ترکیه هم حضور داشته که با همان مناسک و آداب رسوم خود ما ایرانیان برگزار می‌شده است. البته اتفاق شیرین و دلچسبی که در حین سفر برای نویسنده و همسفرش رخ داده، حلاوت روزهای اربعین را زنده می‌کند. همراهی و مهربانی هم‌کیشان ترک زبان که پذیرای این دو مسافر خسته و دلسوخته بودند که خودتان بروید بخوانید بهتر است!
با همه این تفاسیر نمی‌توانم تسلط و علاقه نویسنده به ارائه اطلاعات تاریخی به مخاطب را انکار کنم. در هر سطر و صفحه‌ای گریزی به تاریخی داریم که یا از روزهای سلطنت سلاطین عثمانی روایت شده، یا اصلاحات اجتماعی و مذهبی آتاتورک، یا حتی حضور ایرانیان در طول تاریخ در ترکیه!
در کل اگر می‌خواهید سفرنامه‌ای محدود از چند روز اقامت در ترکیه و بازدید از مکان‌های دیدنی و توصیف رستوران‌ها و خیابان‌های ترکیه بخوانید، می‌توانید «استانبولچی» را با متنی امروزی، زبان و روایتی دلنشین و روان و توصیه‌هایی برای درک همسفر خود در مواقع عصبانیت انتخاب کنید!
عنوان: استانبولچی، روایت سفر و عکس‌های استانبول/ پدیدآور: معصومه صفایی‌راد/ انتشارات: سوره مهر/ تعداد صفحات: 296/ نوبت چاپ: اول.
انتهای پیام/
